Uşaqların sağlam və balanslı böyüməsi üçün düzgün qidalanma olduqca vacibdir.
Azerforum.com bildirir ki, xüsusilə, kiçik yaşlarda verilən qidalar uşağın fiziki və zehni inkişafında mühüm rol oynayır. Valideynlər uşaqlar üçün qida seçərkən bir çox faktoru nəzərə almalıdırlar ki, bu da həm uşağın sağlamlığına, həm də onların gələcək qida vərdişlərinə təsir göstərir. Bu yazıda uşaq qidaları seçərkən diqqət edilməli olan əsas məqamları izah edəcəyik.
1. Uşaq qidasının tərkibini dəqiq araşdırın
Uşaq qidalarının tərkibi uşağın gündəlik qida tələbatını ödəyən əsas elementləri ehtiva etməlidir. Qida tərkibindəki vitaminlər, minerallar, zülallar və yağlar uşağın bədənindəki müxtəlif funksiyaların normal çalışmasına kömək edir. Həddindən artıq şəkər, süni dadlandırıcılar və trans yağlar isə uşağın inkişafına mənfi təsir göstərə bilər. Uşaq qidalarının üzərindəki tərkib siyahısına diqqətlə baxaraq qidanın nə qədər təbii olduğunu müəyyən etmək mümkündür. Təbiiliyinə əmin olmadığınız qidalar uşaqların sağlamlığı üçün təhlükəli ola bilər, çünki bu cür qidalar, həmçinin allergik reaksiyalara səbəb ola bilər. Qidaların tərkibində E vitamini, D vitamini, kalsium, dəmir və sink kimi maddələrə diqqət etmək vacibdir. Bu maddələr uşağın sümüklərinin və dişlərinin inkişafını dəstəkləyir, immun sistemini gücləndirir. Həmçinin, yüksək keyfiyyətli protein mənbələri uşağın əzələ və toxuma inkişafı üçün əhəmiyyətlidir. Qida tərkibi təbii maddələrdən ibarət olan məhsulları seçməklə uşağın sağlam qidalanmasına nail olmaq mümkündür. Qidanın üzərində yazılan tərkibi oxuyaraq süni maddələrdən və əlavə kimyəvi qatqılardan qaçmaq uşağınızın sağlamlığına uzunmüddətli fayda gətirə bilər.
2. Qidanın hipoallergen olmasına diqqət edin
Hipoallergen qidalar uşaqlarda allergik reaksiyalar yaratma riski daha az olan qidalardır və bu cür qidaların seçilməsi, xüsusilə allergiyaya meyilli uşaqlar üçün önəmlidir. Hipoallergen qidalar adətən süni qatqılardan, rəngləndiricilərdən və bəzi allergen maddələrdən təmizlənmiş olur. Qidanın hipoallergen olub olmadığını müəyyən etmək üçün məhsul etiketlərini diqqətlə oxumaq lazımdır. Bu cür qidalar uşaqların həzm sistemini qıcıqlandırmadan bədənə lazımi qida maddələrini təmin edir. Hipoallergen məhsullar adətən yumurta, süd, qoz-fındıq və soya kimi ümumi allergenlərdən azaddır. Valideynlər hipoallergen qida seçərkən məhsulun tam tərkibini diqqətlə incələməli və etibarlı istehsalçılardan olan məhsulları seçməlidirlər. Bəzi hallarda hipoallergen qidaların qiyməti adi qidalardan daha yüksək ola bilər, lakin bu uşağın sağlamlığı üçün mühüm bir sərmayədir. Əlavə olaraq, həkimlə məsləhətləşmək və uşaqda allergik reaksiyalara səbəb olan qidaları müəyyən etmək vacibdir. Uşağınızın hər hansı bir allergiyası varsa, bu qidaları minimuma endirmək və hipoallergen qidalara üstünlük vermək vacibdir. Bu yanaşma uşağın ümumi sağlamlığı və rahatlığı üçün vacibdir.
3. Uşaq qidalarının yaş qrupuna uyğunluğunu təmin edin
Uşaqların qidalanma ehtiyacları yaşdan asılı olaraq dəyişir və hər yaş qrupuna uyğun qidalar seçmək onların sağlam inkişafını dəstəkləyir. 6 aya qədər körpələr əsasən ana südü və ya ana südü əvəzedici qidalarla qidalanmalıdırlar. Bu dövrdə qatı qidaların verilməsi məsləhət görülmür, çünki körpənin həzm sistemi hələ tam inkişaf etməyib. 6 aydan sonra körpələrə püre və pürelənmiş tərəvəz, meyvə və taxıl məhsulları verilə bilər. Bu yaş dövründə körpənin bədəni müxtəlif vitamin və minerallara ehtiyac duyur, buna görə də qidaların müxtəlifliyinə diqqət yetirmək lazımdır. 1 yaşdan yuxarı uşaqlar daha çox müxtəlif qidalarla tanış ola bilərlər, lakin yenə də qidaların onların yaş qrupuna uyğun olması vacibdir. Bu yaş qrupunda qidaların tərkibi ilə yanaşı onların konsistensiyasına da diqqət yetirilməlidir. Uşaqların rahat çeynəyə biləcəyi və həzm edə biləcəyi qidalar seçilməlidir. 3 yaşdan sonra uşaqlara balıq, ət, tərəvəz və meyvə kimi daha geniş bir qida spektri təqdim edilə bilər. Valideynlər bu mərhələdə uşaqların inkişafı üçün faydalı qida maddələrini ehtiva edən məhsullara üstünlük verməlidirlər. Qidanın yaş qrupuna uyğunluğu uşağın qidaları tam mənimsəməsinə və optimal inkişafına kömək edir.
4. Qida təhlükəsizliyinə diqqət edin
Uşaq qidalarının təhlükəsizliyi sağlam qidalanmanın əsas prinsiplərindən biridir. Uşaqların immun sistemi hələ tam inkişaf etmədiyi üçün təhlükəsiz olmayan qidalar ciddi sağlamlıq problemlərinə səbəb ola bilər. Qidanın təhlükəsizliyini təmin etmək üçün ilk növbədə məhsulun son istifadə tarixinə diqqət yetirilməlidir. Müddəti keçmiş qidalar zəhərlənmələrə və digər sağlamlıq problemlərinə yol aça bilər. Həmçinin, qablaşdırmanın bütövlüyünə diqqət etmək lazımdır. Açıq və ya zədələnmiş qablar qidanın keyfiyyətini təhlükə altına ala bilər. Qida saxlanma şərtlərinə də diqqət yetirilməlidir. Soyudulması və ya xüsusi şərtlərdə saxlanması tələb olunan qidalar düzgün saxlanmalıdır. Qidaların temperaturuna nəzarət etmək bakteriya və mikrobların yayılmasının qarşısını alır. Əlavə olaraq, qidanın hazırlanması zamanı gigiyena qaydalarına riayət etmək vacibdir. Əllərin düzgün yuyulması, qida hazırlama səthlərinin təmizliyi və mətbəx avadanlıqlarının sanitariyası qida təhlükəsizliyini təmin edən əsas addımlardır. Qida təhlükəsizliyinə riayət edərək uşaqların zəhərlənmələrdən və infeksiyalardan qorunmasını təmin edə bilərsiniz.
5. Orqanik və GMO-suz qidalar seçin
Orqanik qidalar uşaqların sağlam inkişafı üçün ən yaxşı seçimlərdən biridir, çünki bu qidalar kimyəvi maddələrdən və süni qatqılardan təmizlənmişdir. Orqanik qidaların tərkibində pestisidlər, hormonlar və genetik modifikasiya edilmiş maddələr olmur ki, bu da uşaqlar üçün təhlükəsiz bir qidalanma təmin edir. GMO-suz qidalar isə uşağın sağlamlığı üçün daha faydalıdır, çünki genetik modifikasiyaların uzunmüddətli təsirləri tam öyrənilməmişdir. Orqanik qidaların seçilməsi, həm də ətraf mühitə faydalıdır, çünki bu məhsullar daha ekoloji cəhətdən təmiz üsullarla istehsal olunur. Orqanik qidaların sertifikatlarını yoxlamaq və etibarlı istehsalçılardan almaq vacibdir. Qida etiketlərində "orqanik" və "GMO-suz" kimi ifadələri axtararaq bu məhsulları rahatlıqla tapa bilərsiniz. Uşağın gündəlik qida rasionunda orqanik meyvə, tərəvəz və taxıl məhsullarına yer verilməsi onların təbii və sağlam qidalanmasına şərait yaradır. Orqanik süd və ət məhsulları isə uşağın zülal və kalsium ehtiyaclarını qarşılayır. Bu cür qidalar həm uşağın sağlamlığına, həm də təbii qida vərdişlərinin formalaşmasına kömək edir.
6. Uşağın dad və qoxu seçimlərini dəyişməyin
Uşaqların dad və qoxu duyğuları çox həssasdır və bu duyğular onların qida seçimlərinə təsir göstərə bilər. Uşağın qidalarla bağlı mənfi təcrübələri onların gələcəkdə bu qidalardan imtina etməsinə səbəb ola bilər. Buna görə də, qidaların dadını və qoxusunu dəyişməkdən çəkinmək və uşağı təbii dadlarla tanış etmək daha uyğundur. Məsələn, çox şirin və ya çox duzlu qidalar uşağın təbii qida seçimlərini pozaraq gələcəkdə qeyri-sağlam qidalanma vərdişlərinə yol aça bilər. Uşaqları müxtəlif dadlarla tanış etmək onların müxtəlif qidalara açıq olmasına kömək edər. Qoxu məsələsində də diqqətli olmaq lazımdır, çünki bəzi qidaların qoxusu uşaqlara xoş gəlməyə bilər və bu da onların həmin qidanı yeməkdən imtina etməsinə səbəb ola bilər. Uşaqları müxtəlif dadlarla tanış etmək onların qida müxtəlifliyinə olan marağını artırar. Həmçinin, qidaları uşağın qarşısında yaxşı bir təqdimatla təqdim etmək də onun yemək istəyini artıra bilər. Uşaqların qida qəbulunu daha rahat hala gətirmək üçün müxtəlif hazırlama üsulları və təqdimat şəkilləri sınaqdan keçirilməlidir. Dad və qoxu duyğusunun təbii inkişafı uşağın sağlam qida seçimləri formalaşdırmasına və gələcəkdə balanslı qidalanmasına müsbət təsir edər.
7. Süni qatqılar və rəngləyicilərdən çəkinin
Uşaq qidalarında süni qatqılar və rəngləyicilərdən uzaq durmaq onların sağlamlığı üçün vacib addımlardan biridir. Süni rəngləyicilər və qatqılar qidaların dadını, rəngini və saxlanma müddətini uzatmaq üçün istifadə olunsa da, uşaqların sağlamlığına mənfi təsir göstərə bilər. Bu cür maddələr bəzi uşaqlarda hiperaktivlik, diqqət dağınıqlığı və hətta allergik reaksiyalara səbəb ola bilər. Valideynlər qida etiketlərini oxuyaraq məhsulun tərkibində süni qatqı maddələrinin olub olmadığını yoxlamalıdırlar. Mümkün olduqca təbii maddələrdən hazırlanmış qidaları seçmək uşağın sağlamlığını qorumağa kömək edər. Süni rəngləyicilərdən azad olan məhsullar adətən daha təbii dad və qoxuya malik olur, bu da uşaqların qidalanma təcrübəsini daha xoş hala gətirir. Süni qatqılar bəzi uşaqlarda mədə-bağırsaq problemlərinə səbəb ola bilər, buna görə də təbii tərkibli qidalar uşağın həzm sistemini daha yaxşı qoruyar. E nömrəli maddələr kimi tanınan qatqılardan çəkinmək uşağın uzunmüddətli sağlamlığı üçün faydalıdır. Ayrıca, süni qatqıların olduğu qidalar daha çox kalorili və az qidalandırıcı ola bilər, bu da uşağın sağlam inkişafını ləngidə bilər. Valideynlər bu maddələrdən uzaq duraraq uşaqlarına daha təbii və sağlam qidalar təqdim edə bilərlər.
8. Qida şəkərinin miqdarını yoxlayın
Şəkər uşaqların gündəlik qida rasionunda çox az miqdarda olmalıdır, çünki həddindən artıq şəkər qəbulu bir çox sağlamlıq problemlərinə yol aça bilər. Şəkər uşaqların enerji səviyyələrini ani olaraq artırsa da, sonrasında tez yorulmalarına və konsentrasiya problemlərinə səbəb ola bilər. Şəkərin diş çürüklərinə, kökəlməyə və uzun müddətdə metabolik problemlərə səbəb olduğu bilinir. Valideynlər qida seçərkən məhsulun şəkər tərkibini diqqətlə yoxlamalı və mümkün olduqca az şəkərli və ya şəkərsiz məhsullara üstünlük verməlidirlər. Təbii şəkər mənbələri olan meyvələr uşaqların şəkər ehtiyacını qarşılamaq üçün daha sağlam bir seçimdir. Şirin qidalar uşaqların dadını dəyişdirə bilər və onların daha çox şirin qidalara meyilli olmasına səbəb ola bilər. Bu da uzun müddətdə uşağın qeyri-sağlam qidalanma vərdişləri qazanmasına yol açar. Qidaların şəkər miqdarını aşağı tutmaq uşaqların daha balanslı və sağlam bir pəhrizə sahib olmasına kömək edər. Ayrıca, şəkərin yüksək olduğu qidalar uşağın aclıq hissini tezliklə geri qaytararaq daha çox yemək yeməsinə səbəb ola bilər. Qidaların təbii dadı və qida dəyəri ön planda olan məhsullar uşağın sağlam inkişafına dəstək verir.
9. Qidanın ləzzəti və məzmunu uşağın inkişafına təsir etməlidir
Uşaq qidaları həm dadlı, həm də qidalandırıcı olmalıdır ki, uşağın inkişafı üçün lazım olan bütün qida maddələrini təmin etsin. Uşaqlar dadını sevmədikləri qidaları yeməkdən çəkinir və bu onların bəzi qida maddələrindən məhrum olmasına səbəb ola bilər. Uşaqların qida qəbulunu artırmaq üçün onların zövqünə uyğun və cəlbedici ləzzətlər təqdim edilməlidir. Qidaların ləzzəti ilə yanaşı, onların tərkibi də vacibdir. Yüksək protein, vitamin və mineral tərkibli qidalar uşağın əzələ və sümük inkişafını dəstəkləyir. Uşaqların qidalanma vərdişləri onların gələcəkdəki qida seçimlərini də təsir edir, buna görə də sağlam və təbii ləzzətləri təqdim etmək vacibdir. Ləzzətli və eyni zamanda faydalı qidalar uşağın hər gün sevinclə yemək yediyi bir pəhriz yaradır. Ayrıca, fərqli bişirmə üsulları və təqdimatlar uşağın eyni qidanı yenidən maraqla yeməsinə səbəb ola bilər. Bu da onun müxtəlif qidalardan maksimum qida dəyəri almasını təmin edər. Uşaqların sağlam qidalanması üçün qidanın ləzzəti və məzmunu mütləq bir-birini tamamlamalıdır. Bu şəkildə uşaqların sağlam və balanslı böyüməsinə müsbət təsir göstərilə bilər.
10. Allergen qidalarla test edin və həkimlə məsləhətləşin
Uşaqların qida allergiyaları ciddi sağlamlıq problemlərinə səbəb ola bilər, buna görə də, yeni qidaların test edilməsi vacibdir. İlk dəfə yeni bir qida təqdim edərkən uşağa bu qidanı az miqdarda vermək və onun reaksiyasını diqqətlə izləmək lazımdır. Uşağın bədənində qızartı, qaşınma, qusma və ya şişmə kimi simptomlar görünərsə, həmin qida dərhal rasiondan çıxarılmalıdır. Bu cür testlər uşağın hansı qidalara həssas olduğunu müəyyən etməyə kömək edir və valideynlərin qida seçimində daha diqqətli olmasına şərait yaradır. Qida allergiyası müəyyən edildikdən sonra həkimlə məsləhətləşmək və uşağın qida rasionunu buna uyğun tənzimləmək çox vacibdir. Həkim allergik reaksiyaların qarşısını almaq üçün uşağın qidalanmasında hansı dəyişikliklər etməli olduğunuzu izah edə bilər. Bəzi hallarda həkim uşağa xüsusi allergiya testləri tətbiq edə bilər ki, bu da valideynlərin qidaları daha düzgün seçməsinə kömək edir. Allergiyaların idarə edilməsi uşağın ümumi sağlamlığını qorumağa və onun rahat böyüməsinə kömək edir. Alergen qidalarla bağlı həkimin tövsiyələrinə əməl etmək və uşağın qida qəbulunu diqqətlə izləmək ən doğru yanaşmadır. Bu yanaşma uşağın təhlükəsiz və sağlam bir qidalanma rejiminə malik olmasını təmin edir.
