Türk insanı dünyada yaşayan bütün insanların kəllə sümüyündə bədənlərinə nəzarət edən bir sistemin qoruyucusudur. Hər bir insanın kəllə sümüyünün içərisində kiçik bir sinədə saxlanılan "hipofiz vəzi" adını at minmədə, at çapmaqda usta olan türklər tərəfindən hazırlanmış "Türk yəhəri"ndən alır. Üstəlik, bu sümük irqindən asılı olmayaraq hər bir insanda, hətta şimpanze və qorilla kimi müxtəlif heyvan növlərində əhəmiyyətli bir "qoruma" funksiyasını yerinə yetirir. Necə ki, hər türk bir əsgər olaraq doğulur!
“Sherg.az” “Milliyet.comə.tr”yə istinadən “türk yəhəri” adı almış kəllə sümüyündəki vəzin orqanizmi necə və nələrdən xilas etdiyini təqdim edir. İnsanlar bədənlərində 270 sümüklə həyata gəlir. Zamanla inkişaf edən, birləşən və möhkəmlənən insan skeleti isə 206 sümükdən ibarət olur. Onların bəziləri olmadıqda, insan bəzi qabiliyyətləri yerinə yetirə bilməz. Üstəlik, bunlar həyati əhəmiyyətli çanaq və ya qabırğaları təşkil edən böyük sümüklər deyil. Qulaqdakı 3 xırda sümük, çəkic, örs və üzəngi olmasaydı, insan eşitmə qabiliyyətindən məhrum olardı. İnsan skeletini qoruyan sümüklər sayəsində məşhur “insan” görkəmini qazanır. Ancaq bədəndə dəyişdirilə bilməyən və insanın həyatı boyu varlığını borclu olduğu yeganə orqan olan beyni qoruyan bir sümük var və adı türkcə olsa da, ən vacib məqamlardan biridir. Bu, irqindən asılı olmayaraq hər bir insanın kəllə sümüyüdür. Yalnız insanlarda deyil, şimpanze və qorillalarda da rast gəlindiyi üçün maraqlı olan "Türk yəhəri sümüyü" adını türkü türk edəndən götürür! Demiroğlu Bilim Universiteti Tibb fakültəsindən beyin, sinir və onurğa beyin cərrahiyyəsi mütəxəssisi dosent doktor Ramazan Sarı “Türk yəhəri”nin nələrə qadir olduğunu açıqlayıb. R.Sarı qeyd edib ki, bəzi sümüklər öz başlarına mühüm vəzifələr yerinə yetirərkən, bəziləri insan bədənində əsas funksiyaları yerinə yetirən orqan və toxumalar üçün “xüsusi qoruma” rolunu oynayır. Müdafiədən söz düşmüşkən, əsrlər boyu ən yaxşı müdafiə və döyüş texnikası ilə adını tarix səhnəsinə qızıl hərflərlə yazdıran türk ordusundan bəhs etməmək mümkün deyil. Bütün qitələrdə izlərinə rast gəlinən türklərin də dil, din, irq fərqi olmadan insan bədənində mühüm qoruyucu rolu boynuna götürən bir nöqtədə adı var. Əslində, tarixdəki irqçi qırğınların anatomiyanın daha ətraflı öyrənilməsinə imkan verməsi onun bu şəkildə adlandırılmasında böyük rol oynayıb. Xüsusən faşist qırğınları... Dünyanı heyrətə salan və məftun edən türklərin hərbi məharəti atlardan istifadədə də çox yüksək səviyyədə idi. At türklər üçün ata-baba idmanında və döyüş texnikasında müqəddəs sayılırdı. Türklər üçün at sadəcə minən bir heyvandan daha çox şəxsiyyətə çevrildi. Ağlı, anlayışı və dostluğu ilə fəthdən fəthə qaçan at ilk olaraq sahibinin qəlbini fəth etməklə başlayıb. Sahibinin ən yaxın dostu, ən qiymətli sərvəti, böyük zəfər aləti olan atlar “türkün qanadı” kimi tarixə düşdü. Xüsusilə türk əsgərləri həmişə atları ilə yadda qalıb. Uğurdan uğura qaçarkən at sürməyi mənimsəyən türklərin ən əhəmiyyətli sirlərindən biri də istifadə etdikləri “türk yəhəri” idi. Bəs bunun insan bədənindəki sümüklərlə nə əlaqəsi var? İnsan bədəninə və bu bədənin ən güclü sistemi olan və bir çox orqanın qorunmasına cavabdeh olan skeletə gəlincə, türklərin adını daşıyan bir sümük və hipofiz vəzisini qoruyan "Türk yəhər sümüyü". bütün bədən, diqqəti cəlb edir. Sella Turcica insan kəlləsinin sfenoid sümüyünün gövdəsində və şimpanze, qorilla və oranqutan da daxil olmaqla digər hominidlərin (böyük meymunların) kəllələrində olan yəhər formalı çökəklikdir. Adın mənbəyi Roma dövründə anatomiyaya olan marağa əsaslanır. O dövrdə kəllədəki bu quruluşu araşdıran insanlar onu türk yəhəri ilə müqayisə edirdilər. Çünki digər xalqlardan çox fərqli olan türk yəhərinin önü arxası qədər hündür işlənmişdi. Beləcə, türk atlılar atın üstündə daha möhkəm dayanıb rahat döyüşə bilirdilər. Bu ad ilk dəfə 1578-1625-ci illər arasında yaşamış Padua Universitetinin məşhur anatomiya alimi Adrianus Spigelius tərəfindən istifadə edilib. Bu sümük ingiliscə “Türk yəhəri”, almanca “Turkensattel”, fransızca “Selle Turcique” və ərəbcə “Serc-i Turki” kimi tanınır. R.Sarı “türk yəhəri” sümüyünün bədəndəki funksiyası, qoruduğu hipofiz vəzinin insan həyatı üçün əhəmiyyətini belə izah edib: “Vücudumuzda birdən çox sistem var. Əzələ, skelet, həzm, qan dövranı və tənəffüs sistemləri kimi. Bəzi agentlər var ki, sistemlərdə ahəngdar işləyə bilsinlər. Bunlar da hormonlardır. Hormonların orqanizmə verildiyi əsas nöqtə hipofiz vəzidir. Yuxarıda hipofiz vəzinin işləməsini təmin edən hipotalamus var. Bu vəzi qorxu, həyəcan, kədər olduqda və ya bədənin normal işləməsi lazım olduqda bu hormonları ifraz edir. Analarda əmizdirmə, qadınların hamilə olub-olmaması, menstruasiya, kişilərdə testosteron ifrazı, səsin dərinləşməsi kimi hallara nəzarət edir. Həm məhsuldarlıq dövründə, həm də itirilməsi lazım olan dövrdə dərinin qırışması və ya daralması, böyrəküstü vəzilərin işləməsi, ürək döyüntüsü, yuxuya getmə kimi bir çox funksiyanın idarə edilməsində mühüm rol oynayır. Hormonlar şorbada duz kimidir. Duzsuz şorba yeyilməz”.
