Şəkər xəstəliyinin (diabetin) əlamətləri fərqli formalarda və ya dərəcələrdə özünü göstərə bilər. Ümumi əlamətlər arasında həddindən artıq susuzluq (polidipsiya), tez-tez sidiyə çıxma (poliuriya), həddindən artıq aclıq (polifagiya), ani arıqlama, yorğunluq, bulanıq görmə, yaraların və kəsiklərin gec sağalması, dəri infeksiyaları, əllərdə və ayaqlarda keyimə və ya sızıldama hissi vardır. Bu əlamətlər xüsusilə tip 1 və tip 2 diabetdə fərqlənə bilər, məsələn, tip 1 diabetdə əlamətlər daha qəfil başlaya bilər, tip 2 diabetdə isə daha tədricən inkişaf edə bilər.
Milli.Az xəbər verir ki, Şəkər xəstəliyinə diaqnoz qoymaq üçün tibbi müayinə və qan analizləri vacibdir. Əgər bu əlamətlərdən hər hansı birini müşahidə edirsinizsə, həkimə müraciət etməyiniz məsləhətdir.
Şəkər xəstəliyi nədən yaranır?
Şəkər xəstəliyi (diabet) orqanizmdəki insulinin miqdarı və funksiyası ilə əlaqədardır. İnsulin, mədəaltı vəzdə ifraz olunan və qanda şəkərin hüceyrələrə daxil olmasına kömək edən hormondur. Şəkər xəstəliyinin əsas iki növü var: tip 1 və tip 2 diabet.
Tip 1 diabetdə immun sistem səhvən mədəaltı vəzdəki insulin istehsal edən hüceyrələrə hücum edir və onları məhv edir. Nəticədə orqanizm kifayət qədər insulin istehsal etmir. Bu xəstəliyin dəqiq səbəbi bilinməsə də, irsiyyət və autoimmun proseslər vacib amillər hesab olunur.
Tip 2 diabetdə isə orqanizm ya kifayət qədər insulin ifraz etmir, ya da hüceyrələr insulini düzgün istifadə edə bilmir (insulin müqaviməti). Tip 2 diabetin yaranmasına əsasən artıq çəki, düzgün olmayan qidalanma, fiziki fəaliyyətin az olması və genetik meyillilik təsir edir.
Bəzi hallarda hamiləlik dövründə də, qadınlarda hormonların təsiri ilə hamiləlik diabeti inkişaf edə bilər. Bundan başqa, genetik faktorlar, həyat tərzi və bəzi sağlamlıq problemləri şəkər xəstəliyinin yaranma riskini artıra bilər.
Şəkər xəstəliyi qəfil yarana bilər?
Şəkər xəstəliyinin yaranma sürəti onun növündən asılı olaraq fərqlənir.
Tip 1 diabet adətən qəflətən və sürətlə inkişaf edir. Bu növ diabetdə immun sistem mədəaltı vəzdəki insulin istehsal edən hüceyrələrə hücum edir, nəticədə insulin çatışmazlığı yaranır. Beləliklə, simptomlar bir neçə həftə və ya ay ərzində sürətlə özünü göstərə bilər. Tip 1 diabet daha çox uşaqlıq və gənclik yaşlarında aşkarlanır, lakin hər yaşda ortaya çıxa bilər.
Tip 2 diabet isə əksər hallarda yavaş-yavaş, illər ərzində inkişaf edir. Tip 2 diabetin başlanğıc mərhələsində simptomlar zəif və ya demək olar ki, hiss olunmaz olur. İnsulin müqaviməti və ya tədricən pisləşən insulin istehsalı nəticəsində zamanla qan şəkərinin səviyyəsi yüksəlir və xəstəlik özünü daha aydın şəkildə göstərir. Bu səbəbdən, bəzi insanlarda tip 2 diabet diaqnozu qoyulmazdan əvvəl illərlə aşkarlanmamış qala bilər.
Şəkər xəstəliyinə tutulmamaq üçün nə etmək lazımdır?
Şəkər xəstəliyinin xüsusən də II tip diabetin qarşısını almaq və riskini azaltmaq üçün sağlam həyat tərzi vacibdir. Əsas tədbirlər aşağıdakılardır:
Sağlam qidalanma: Şəkər xəstəliyinin profilaktikasında balanslı və qida dəyəri yüksək qidalar vacibdir. Meyvə, tərəvəz, tam taxıllar, sağlam yağlar və az yağlı zülallardan ibarət qidalanma şəkərin miqdarını nəzarətdə saxlamağa kömək edir. Şəkərli və yüksək kalorili qidalardan, xüsusilə işlənmiş karbohidratlardan uzaq durmaq məsləhətdir.
Müntəzəm fiziki aktivlik: Həftədə ən azı 150 dəqiqə orta dərəcədə idmanla məşğul olmaq (məsələn, gəzinti, qaçış, üzgüçülük, və s.) insulin həssaslığını artırır və qan şəkərini normada saxlamağa kömək edir. Fiziki aktivlik çəkinin tənzimlənməsinə də dəstək olur.
Çəkiyə nəzarət: Artıq çəki, xüsusən qarın bölgəsində yığılan yağlar, tip 2 diabet riskini artırır. Sağlam çəki saxlamaq və ya artıq çəkidən qurtulmaq riski əhəmiyyətli dərəcədə azalda bilər.
Stressin idarə edilməsi: Uzunmüddətli stress hormonların səviyyəsini artıraraq insulin müqavimətini gücləndirə bilər. Rahatlama texnikaları, meditasiya və ya dərin nəfəs alma məşqləri stressi azaltmağa kömək edə bilər.
Siqaret və alkoqoldan uzaq durmaq: Siqaret çəkmək və həddindən artıq alkoqol istifadəsi diabet riskini artırır. Siqaretdən uzaq olmaq və alkoqolu məhdudlaşdırmaq sağlamlıq üçün faydalıdır.
Müntəzəm tibbi yoxlanışlar: Qan şəkəri səviyyəsini mütəmadi olaraq yoxlatmaq, risk faktorlarını izləmək və vaxtında müdaxilə etmək önəmlidir. Xüsusən ailə üzvlərində diabet olan şəxslər daha diqqətli olmalıdır.
İsmayıl
Milli.Az
