Məşhur adların virtual mərclərə görə saxlanılması diqqəti qumar aludəçiliyinə çevirib. Bir çox insanın həyatını dönməz hala gətirən, onları maddi və mənəvi çıxılmaz vəziyyətə salan qumar asılılığı son illərdə pandemiya ilə birlikdə tədricən artıb. Qumardan aludə olan insanların orta yaşı 34 olsa da, insanların çoxu 20 yaşlarında idman mərcləri ilə qumara başlayır. Mütəxəssislər bu insanların impuls nəzarət pozuqluğu olduğunu bildirir və “sosial partlayış ola bilər” deyirlər.
Məşhur adların virtual mərc oynadıqları üçün saxlanılması diqqəti qumar aludəçiliyinə çevirib. Xüsusilə virtual qumar oyunlarının artması ilə asılılıq nisbətlərində ciddi artım müşahidə edilir. Bu asılılıq insanların maddi itkilərə məruz qalmasına, münasibətlərinin korlanmasına, emosional çöküşünə səbəb olur. Son illərdə Yaşıl Aypara Məsləhət Mərkəzlərinə (YEDAM) edilən müraciətlərin yüzdə 37-si qumar aludəçiliyi ilə bağlıdır. YEDAM məlumatlarına görə, qumara aludə olan insanların orta yaşı 34,97 faiz kişi, 53 faizi isə evlidir. Onların 85 faizinin orta və yuxarı təhsil səviyyəsinin olması da diqqət çəkir. Fərdlərdə qumar davranışı yüzdə 67 nisbətində idman bahisləri ilə başlayır. İkinci yerdə 40 faizlə kazino oyunları gəlir.
Yaşıl Aypara Başçısı Dos. Dr. Mehmet Dinç, qumar asılılığına qarşı təklif etdikləri həllin fərdlərə və ailələrə psixoterapiya və sosial dəstək xidmətləri göstərmək olduğunu ifadə etdi. Dinç, “Biz Bilişsel Davranış Terapiyası və Motivasiya Müsahibə Texnikaları ilə qumar oynamaq istəyinin öhdəsindən gəlməyi öyrədirik. Qumar asılılığı təkcə fərdi deyil, bütün ailəni əhatə edən problemdir. YEDAM-da təklif etdiyimiz ailə terapiyalarına ailələrin reabilitasiya prosesinə cəlb edilməsi, maliyyə idarəetmə bacarıqlarının təmin edilməsi və ailə etibarının bərpası daxildir. "Ailələrin bu prosesə cəlb edilməsi sağalma nisbətlərini əhəmiyyətli dərəcədə artırır."
Psixiatr Prof. Dr. Arif Produktiv son vaxtlar müayinəsinə çoxlu qumar aludəçilərinin gəldiyini bildirərək “Böyük sosial partlayış olacaq” deyərək narahatlığını dilə gətirib. "Xüsusən də təşkilatları xaricdə olan mərc və qumar təşkilatları ilə oynayırlar. Bu aludəçilik 20-ci illərdən başlayır və müxtəlif şəxsiyyət pozğunluqları ilə davam edir. Tərbiyə yolu və baş verərsə nə olacağına olan inanc insanı özünə cəlb edir" deyən Produktiv və sözlərinə belə davam etdi.
"Qumar oynayan insanlar ağlabatan görünən səbəblərə görə qumar oynadıqlarını iddia edirlər. İnsan itirdiyini geri almaq üçün daha çox oyun oynamağa ehtiyac hiss edir. Qalib olsa belə, bu sistemlərdə 3 dəfə qalib gəlir, 7 dəfə uduzur. Elə insanlar var ki, zövq üçün oynadıqlarını söyləyirlər, amma bizim fikrimizcə, bu impuls nəzarət pozuqluğudur”.
Psixoterapiya ilə dərman müalicəsinin birlikdə getdiyini izah edən Səmərəli, adamın müalicəni istədiyinə də diqqət çəkdi. İnsana impuls nəzarətini təmin edəcək davranışları öyrətdiklərini izah edən Efficient, "Qumar oynayarkən beyindəki səhv inanclar insanları məntiqlə istiqamətləndirir və davranışlarını ağlabatan edir, lakin bunların heç biri realist deyil" dedi.
Psixiatr Prof. Xüsusilə gənclərin tez pul qazanmaq həvəsi səbəbiylə qumar və ya mərc kimi oyunlara üz tutduqlarına diqqət çəkir. Dr. Onur Noyan gəncləri bu aludəçilikdən qorumaq üçün uşaq və yeniyetmələrin bu cür oyunlara məruz qalmasının qarşısının alınmasının vacibliyini bildirib və aludəçi ailələrin borclarını ödəmək əvəzinə müalicəyə yönəldərək onlara dəstək verilməsini təklif edib.
Noyan, “İnsan könüllü olaraq mərc və qumar oynamağa başlayır ki, bu da insanın beyninin mükafat mərkəzini həddindən artıq stimullaşdırır. Bir müddət sonra insan özü də fərqinə varmadan böyük həzz alır və beyni dofamin ifraz edir. Beyni çox dopamin ifraz etdikdə, başqa fəaliyyətlərdən həzz ala bilməyə başlayır və buna görə də hər sıxılanda qumar oynamaq istəyir. "Siz qumar oynadığınız zaman beynin mükafat mərkəzi daha çox işləyir və pis bir dairə işə düşür" dedi.
Eltac Zülfüqaroğlu/Turkustan.az
