Çatdırılma və keyfiyyətlə bağlı problemlər var
İstehlakçı nə etməlidir?
İnternet texnologiyalarının inkişafı onlayn alış-verişi gündəlik həyatımızın ayrılmaz hissəsinə çevirib. Ona görə də bu cür alış-veriş platformalarının sayı durmadan artır. Lakin onlayn alış-verişin asanlığı və rahatlığı ilə yanaşı, müəyyən mənfi tərəfləri də var. Məsələn, aldadıcı reklamlar, məhsulun keyfiyyətsiz olması, çatdırılma problemləri, şəxsi məlumatların qorunması ilə bağlı çatışmazlıqlar onlayn alış-verişin mənfi tərəflərindəndir. Məlumdur ki, son zamanlar ölkəmizdə “Temu” üzərindən məhsul sifarişi edənlərin sayı çoxdur. Bu onlayn platformadan sifariş vermək olduqca asandır, sadəcə, proqramı yükləyib qeydiyyatdan keçmək kifayət edir. Ancaq “Temu” üzərindən Azərbaycana gətirilən məhsulların keyfiyyəti, çatdırılması ilə bağlı narazılıqlar durmadan artır.
Çatdırılma pulsuzdur, amma...
Çin məhsullarının satışı ilə məşğul olan “Temu” onlayn ticarət platformasının “Trendyol”dan əsas fərqi odur ki, bu platformada pulsuz çatdırılma mövcuddur. “Trendyol”da isə standart bağlama üçün 89.99 tl (4 manat 50 qəpik), böyük bağlamalar üçün isə 299.99 tl (14 manat 91 qəpik) rüsum ödənilir. Buna görə də son zamanlar “Temu”dan istifadə edənlərin sayı xeyli artıb.
“Temu”, yoxsa “Trendyol”?
Alıcıların böyük əksəriyyətinin iddiasına görə, “Trendyol” müştəriyə daha keyfiyyətli məhsul təqdim edir. Həmin onlayn ticarət platformalarına baxsaq, onlar arasında qiymət fərqinində olduğunu da görərik. Belə ki, “Temu”da qiymətlər “Trendyol”a nisbətən daha ucuz olur. Bu platformada daha çox bir neçə dollara başa gələn ucuz, gündəlik həyat məhsulları və ya geyimləri satmağa üstünlük verir. Çoxlu sayda məhsul birbaşa Asiyadan ölkəyə idxal olunur. Buna görə də keyfiyyətdə problemlər yaranır.
Onlayn ticarət genişləndikcə şikayətlər artır...
Mövzu barədə Azad İstehlakçılar Birliyinin sədri Eyyub Hüseynov “Yeni Azərbaycan”a açıqlamasında bildirib ki, onlayn ticarətin əhatəsi genişləndikcə, şikayətlər də artır: “Onlayn ticarət istehlakçılardan uzaq məsafədə fəaliyyət olduğu üçün və əlaqə elektron poçt, telefon vasitəsilə saxlanıldığına görə istehlakçıların aldadılması halları daha çox olur. Belə hallarda istehlakçılar İqtisadiyyat Nazirliyi yanında Antiinhisar və İstehlak Bazarına Nəzarət Dövlət Xidmətinə müraciət etməlidirlər. Bu qurum bir müddət öncə nazirliyin tabeliyindən çıxarıldı və Prezident yanında bir quruma çevrildi. Düşünürəm ki, onlayn ticarətin inkişaf etdiyi bir vaxtda bu qurum daha fəal işləyəcək və bu sahədə problemləri həll edəcək. İstehlakçılar Azad İstehlakçılar Birliyinə də yazılı ərizə ilə müraciət edə bilərlər”.
Qeyd edək ki, “Temu”dan sifariş edən alıcıların əsas şikayətlərindən biri məhsulun çatdırılması ilə bağlıdır. Belə ki, sifariş edilən mallar ya istənilən formada gəlmir, ya da ümumiyyətlə çatdırılmır. Bir çox müştəri isə gömrük və karqo şirkətləri ilə problem yaşadığını bildirir.
Onlayn sifarişlə bağlı qanunvericilik normaları
İqtisadiyyat Nazirliyi yanında Antiinhisar və İstehlak Bazarına Nəzarət Dövlət Xidmətindən verilən məlumata görə, istər “Trendyol”, istərsə də “Temu” üzərindən birbaşa Azərbaycana çatdırılma üsulu ilə malların sifariş verilməsi zamanı yaranmış münasibətlər xarici elementli olduğundan, tətbiq olunmalı hüquq normalarının müəyyən edilməsi “Beynəlxalq xüsusi hüquq haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanunu ilə tənzimlənir: “Həmin Qanunun 1-ci maddəsinə əsasən, tətbiq ediləcək hüququ müəyyən etmək barədə tərəflərin razılığı aydın ifadə olunmalı və ya bütövlükdə, götürülməklə müqavilənin şərtlərindən və işin hallarından bilavasitə irəli gəlməlidir.
Daşıma şirkətlərinin xidmətlərindən istifadə edilməklə verilən sifarişlərlə bağlı yaranan münasibətlərə isə ölkədə qüvvədə olan qanunvericilik normaları tətbiq edilir. Belə ki, sifariş olunan mal itirilmiş, yaxud məhv olmuşdursa, onun tam dəyərini daşıyıcı ödəyir. Əgər mal daşıyıcı tərəfindən daşımaya qəbul edildikdən sonra 3 (üç) ay ərzində çatdırılmazsa, əksi sübut edilənədək itirilmiş hesab edilir. Lakin daşıyıcı malın itirilməsi və ya məhvinin risk məlum olsa da, yükün xarakteri və ya nəqliyyat vasitəsinin birbaşa təyinatı, yük göndərənin və ya yük alanın təqsiri və ya göstərişi, həmçinin daşıyıcının lazımi vicdanlılığı şəraitində qarşısı alınması mümkün olmayan hallar nəticəsində baş verdiyini sübuta yetirərsə, məsuliyyəti aradan qalxır. Qanunvericiliyin tələbindən göründüyü kimi, belə vəziyyətdə sübutetmə yükü daşıyıcının üzərindədir”.
Alıcıların hansı hüquqları var?
Dövlət Xidmətindən bildirilib ki, qanunvericiliyin tələbinə görə, bağlamanın lazımi şəkildə qablaşdırılmasını satıcı mağaza təmin etməlidir və o, qablaşdırmanın zahirən görünməyən qüsurları üçün məsuliyyət daşıyır: “Daşıyıcı isə qeyd-şərtsiz daşımaya qəbul etdiyi bağlamanın zahirən görünən qüsurlarının nəticələri üçün məsuliyyət daşıyır.
Bundan başqa, icraçı tərəfindən göstərilən xidmətlərdə müqavilə şərtlərindən əhəmiyyətli dərəcədə kənara çıxılmalara yol verilərsə, yaxud başqa mühüm qüsurlar olarsa, istehlakçı həmin qüsurları aradan qaldırmaq üçün icraçıya əlavə müddət verə bilər. Həmin müddətdə də xidmət yerinə yetirilməzsə, istehlakçının müqavilənin ləğv olunmasını və itkilərin ödənilməsini tələb etmək və ya icraçının hesabına qüsurların aradan qaldırılmasını üçüncü şəxslərə tapşırmaq hüququ var.
Həmçinin icraçı müqavilənin şərtlərindən kənara çıxaraq, xidməti pisləşdirmişsə, yaxud xidmətdə başqa qüsurlara yol vermişdirsə, istehlakçının istəyinə uyğun olaraq, göstərilən qüsurların icraçının hesabına əvəzsiz olaraq müvafiq müddətdə aradan qaldırılmasını və ya xidmətin qüsurlarını öz vəsaitləri ilə aradan qaldırarkən çəkdiyi zəruri xərclərin ödənilməsini, yaxud xidmətin haqqının müvafiq surətdə azaldılmasını tələb etmək hüququ var”.
Yeganə BAYRAMOVA
