Son illərdə cəmiyyətdə gənclər və xüsusilə uşaqlar arasında aqressiv davranışların artması ciddi narahatlıq doğurur. Bu artım, yalnız fərdi səviyyədə deyil, həm də cəmiyyətin ümumi sosial və emosional sağlamlığına təsir edir. Aqressivlik, fiziki və ya psixoloji zorakılıq, qəzəb və başqa mənfi emosional reaksiyalar şəklində özünü göstərə bilər. Bu vəziyyətin yaranmasında bir neçə əsas amil rol oynayır: ailə mühiti, sosial əlaqələr, təhsil sistemi, mediya təsirləri və psixoloji faktlar. Hər bir amil özünəməxsus şəkildə bu aqressiv davranışları təşviq edə bilər, və bunların qarşısının alınması üçün erkən müdaxilə və düzgün yanaşma tələb olunur. Bu yazıda, gənclər və uşaqlarda aqressivliyin artmasının əsas səbəblərini araşdıraraq, bu fenomenin sosial və psixoloji təhlilinə yer verəcəyik.
Ailə uşağın inkişafında ən vacib rol oynayır. Valideynlər arasındakı gərginliklər, ailədaxili münaqişələr və fiziki və ya psixoloji zorakılıq, uşaqların aqressiv davranışlarını artıra bilər. Ailənin sərt və qeyri-konsistent tərbiyə üsulları da, xüsusilə emosional inkişafda problemlərə yol aça bilər. Belə uşaqların özünü ifadə etməsi çətinləşir və bu, aqressiv davranışlara səbəb olur.
Məktəb və sosial mühitdəki problemlər də uşaqların aqressivlik səviyyəsini artıra bilər. Məktəbdə zorakılıq, sinifdəki sosial sıxıntılar və müəllimlərlə olan gərgin münasibətlər uşaqlarda emosional sıxıntıya səbəb ola bilər. Təhsil sisteminin, xüsusən də qiymətləndirmə metodlarının uşaqların üzərində yaratdığı stress, onların ruh halını mənfi şəkildə təsir edir.
Bugünkü cəmiyyətin bir hissəsi olan media və xüsusilə sosial şəbəkələr uşaqların dünyagörüşünü formalaşdırır. Filmlərdə və video oyunlarda zorakılığın təbliği, uşaqların bu davranışları normal qəbul etməsinə və təkrarlamalarına səbəb ola bilər. Uzun müddət ekran qarşısında vaxt keçirmək, uşaqlarda həssaslığı azaldıb, aqressivliyi təşviq edə bilər.
Bəzi uşaqlarda psixoloji və bioloji amillər, məsələn, nevroloji pozğunluqlar, doğuşdan gələn genetik meyillər və ya sosial fobiyalar aqressiv davranışların yaranmasına təsir edə bilər. Bu uşaqların xüsusilə emosional inkişafı daha mürəkkəb və çətin olur.
Gənclər, cəmiyyətin təqdim etdiyi obrazlara, xüsusilə də populyar mədəniyyətin təsirinə görə aqressiv davranışlar nümayiş etdirə bilərlər. Gənclər, bəzən aqressivliyi güc, özünü doğrultma və hörmət qazanmaq üçün bir vasitə kimi görürlər.
Aqressiv davranışların qarşısının alınmasında əsas amil erkən müdaxilə və düzgün tərbiyədir. Valideynlər və müəllimlər uşaqlara emosional bacarıqları öyrətməli, sosial problemlərini həll etmək üçün onlara vasitələr təqdim etməlidirlər. Uşaqlara zorakılığın zərərləri barədə maarifləndirmə, sağlam sosial əlaqələr qurmağa yönəldilməli, həmçinin uşaqlarda özünü idarəetmə bacarıqları inkişaf etdirilməlidir.
Uşaqların aqressivliyi təkcə onları deyil, eyni zamanda cəmiyyəti də təsir edir. Bu səbəbdən, valideynlər, məktəblər, psixoloqlar və sosial işçilər arasında sıx əməkdaşlıq vacibdir. Bu sahədə aparılacaq araşdırmalar və düzgün yanaşmalar gənclərin sağlam inkişafına töhfə verə bilər.
