Avropa İttifaqı ABŞ-ın enerji tələsinə düşmək riski altındadır. Donald Tramp Brüsseli ABŞ-dan neft və qaz alışını artırmaqdan imtina edərsə, ticarət rüsumlarının tətbiqi ilə hədələyir. Ekspert icması respublikaçının hərəkətlərini “siyasi şantaj” adlandırır. Avropa Vaşinqtona müqavimət göstərə biləcəkmi və Ağ Evin gələcək rəhbərinin enerji ixracını artırmaq istəyi nəyə gətirib çıxaracaq?
Donald Tramp Avropanın ABŞ-dan neft və qazın “böyük miqyaslı alışına” keçmədiyi təqdirdə Aİ-ni ticarət tariflərinin artırılması ilə hədələyib. Bloomberg-ə görə, Respublikaçı bu addımı atmağa Vaşinqton və Brüssel arasında iqtisadi münasibətlərdə “böyük kəsir” sövq edir. Ağ Evin gələcək rəhbərinin fikrincə, enerji idxalının artırılması vəziyyəti yaxşılaşdırmalıdır.
Bununla belə, dövlətlərin qısa müddətdə neft-qaz tədarükünü maksimuma çatdırmaq imkanlarının olmadığı göstərilir. Müvafiq olaraq, qaz uzunmüddətli müqavilələr əsasında satılır, axınların Avropanın xeyrinə kəskin artması Vaşinqtonu əvvəlcədən razılaşdırılmış həcmlərin bir hissəsindən imtina etməyə hazır olan alıcı axtarmağa məcbur edəcək.
Xatırladaq ki, hələ noyabr ayında Trampın ABŞ prezident seçkilərində qələbəsindən sonra respublikaçı ilə Avropa Komissiyasının (AK) rəhbəri Ursula fon der Leyen arasında telefon danışığı olub. Aİ lideri bəyan edib ki, birlik Vaşinqtondan enerji resurslarının alışını artırmaq imkanını nəzərdən keçirir. “Biz hələ də Rusiyadan çoxlu neft və qaz məhsulları alırıq. Bəs niyə onu daha ucuz olan və enerji qiymətlərimizi aşağı salmağa kömək edən Amerika ilə əvəz etməyək”, - deyə o bildirib. Maraqlıdır ki, bu fonda Vladimir Zelenski Ukrayna ərazisindən qaz tranzitindən tamamilə imtina etməyi təklif edib.
O, əlavə edib ki, kəmərdən sonrakı istifadə yalnız o halda mümkün olacaq ki, tədarükçülər münaqişə bitənə qədər resurslara görə ödəniş etmədilər. Bu fikir xüsusilə Slovakiyanın baş naziri Robert Fikonu qəzəbləndirib. "Hansı axmaq bizə pulsuz qaz verəcək?". Onun sözlərinə görə, tranzitin dayandırılmasının nəticələri Avropa İttifaqına mənfi təsir edəcək. O əlavə edib ki, Ukraynanın hərəkətləri Aİ-də qazın qiymətinin bahalaşmasına səbəb ola bilər.
Maraqlıdır ki, Co Bayden administrasiyası çərşənbə günü artan tədarükün 2050-ci ilə qədər daxili qaz qiymətlərini 30%-dən çox artıracağını qeyd edən bir araşdırma yayımlayıb. Hətta o zaman ekspertlər qeyd etdilər ki, demokratlar bu yolla Trampın enerji ixracını maksimuma çatdırmaq planlarını “sındırmağa” çalışıblar.
“Tramp Avropaya təhdid siqnalı göndərdi”
Bunu alman politoloqu Alexander Rahr deyir. O vurğulayıb ki, hazırda Brüsseldə Aİ liderlərinin növbəti görüşü keçirilir. Tədbirin əsas mövzularından biri ABŞ-ın seçilmiş prezidentinin “tarifləri artırmaqla inadkar avropalıları nizam-intizam etmək” niyyətinə cavab olaraq fəaliyyət planının hazırlanmasıdır.
“AB-nin Amerika enerji resurslarının alışının məcburi artırılması sualına hələ cavabı yoxdur. Yalnız Polşa və Baltikyanı ölkələrdən Rusiyadan qaz alışından mümkün qədər tez imtina etmək təklifləri var, lakin macarlar və slovaklar bunun əleyhinədirlər”, - Rahr bildirib.
Politoloqun fikrincə, Avropa İttifaqı liderləri Trampın yenidən seçilməsindən sonra hələ də şokdan çıxa bilməyiblər. “Onlar başa düşürlər ki, növbəti dörd il ərzində Amerika ilə münasibətlər qurmaq onlar üçün çox çətin olacaq. Lakin Respublikaçılara qarşı heç bir həll yolu hələ tapılmayıb. Aİ paytaxtlarında onlar hesab edirlər ki, ayrı-ayrı liderlər onunla telefonla danışıb, onu sakitləşdirməyə çalışmalıdırlar”, - spiker ətraflı deyib. Ekspertin fikrincə, avropalıların nəyi seçəcəyini proqnozlaşdırmaq hələ çətindir: onlar ABŞ-dan neft və qaz alışını artırmağa razı olacaqlar, yoxsa Trampı əks tədbirlərlə hədələyəcəklər. "Ancaq mən belə düşünürəm
Rusiya Federasiyası Hökuməti yanında Milli Enerji Təhlükəsizliyi Fondunun və Maliyyə Universitetinin eksperti İqor Yuşkov qeyd edib ki, Trampın ultimatumu fonunda Avropa liderlərinin Moskvaya qarşı əvvəllər səsləndirilmiş tənqidi ironik görünür. O qeyd etdi: "Qürur hissi çox böyükdür".
Həmsöhbət xatırladıb ki, əvvəllər Aİ ölkələri Rusiyanı guya enerji sektorunu siyasiləşdirməkdə və onları şantaj etməkdə ittiham edirdilər. “Məsələn, onlar “Şimal axını 2” layihəsini adlandırıblar ki, onun köməyi ilə ölkəmiz Avropanı nəyəsə “məcbur edəcək” və bəzi qərarlar qəbul edəcək”, - analitik qeyd edib.
İndi ABŞ-ın seçilmiş prezidenti mahiyyətcə Avropa İttifaqını sanksiyalarla hədələyir, deyə spiker davam edib. “Donald Tramp açıq deyir: Əgər siz Amerika qazı və neftini almasanız, biz, necə deyərlər, sizin su təchizatınızı kəsəcəyik, bu halda əlavə idxal rüsumları tətbiq edəcəyik və iqtisadiyyatınız çökəcək. Siyasi şantaj deyilsə, bu nədir?” – deyə mütəxəssis ritorik şəkildə soruşur.
Bununla belə, o, istisna etmir ki, respublikaçı belə bir bəyanatla yalnız Avropa mallarına idxal rüsumunu tətbiq etmək niyyətində olduğunu əsaslandırmağa çalışıb. Ekspertin fikrincə, enerji bazarları baxımından Aİ-nin ABŞ-dan qaz və neft almağa məcbur edilməsi bir qədər məntiqsiz görünür. "Amerikanın enerji resursları artıq bazarlar tapır", - Yuşkov xatırladıb.
“Avropalılar Trampın təhdidlərindən qorxsalar və hər hansı digər tədarükçülərin zərərinə Amerika LNG-ni almağa başlasalar, o zaman Vaşinqton Asiya, Yaponiya, Çin və Cənubi Koreya bazarlarından resursları yönləndirmək məcburiyyətində qalacaq”, - analitik iddia edir. Onun proqnozlarına görə, bu halda Tramp elə ertəsi gün, məsələn, Pekinə qarşı təhdidlər edəcək, çünki ABŞ-ın seçilmiş prezidentinin məntiqinə görə, Çinlə ticarət balansı pozulacaq.
“Belə çıxır ki, Çin avropalılarla rəqabət aparmalı olacaq. Amerika LNG Avropanı tərk edəcək, çünki Orta Krallıq onu almağa başlayacaq. Və sonra Respublikaçı yenidən Aİ ultimatumunu təkrarlayacaq. Bu cür hərəkətlər yalnız bahalaşmaya səbəb olacaq”, - ekspert vurğulayıb.
Benefisiar ABŞ iqtisadiyyatı deyil, beynəlxalq treyderlər olacaq, - Yuşkov qeyd edib. “Amerika LNG, müəyyən mənada danışıq dilində ifadədir. Təcrübədə ABŞ şirkətləri öz zavodlarında qazın mayeləşdirilməsi imkanlarını satırlar. Yük tankerdə başa çatdıqda, o, artıq başqa şirkətlərə, adətən Avropa şirkətlərinə aiddir. Beləliklə, bahalaşmadan ən çox qazanan treyderlər olacaq”, - deyə spiker izah edib.
Neftə gəldikdə isə, ABŞ ixracatçıları - Amerika şirkətləri böyük fayda əldə edəcəklər, o əlavə edib. “Amma sonra yenə eyni pulu indi qazanırlar. Hər kəs bacardığı qədər satır və heç bir problem yaşamır”, - deyə mütəxəssis bildirib.
Analitik qeyd edir ki, avropalıların Trampın təhdidlərinə qarşı tədbiri Rusiyadan enerji resurslarının alışını artırmaq ola bilər, lakin onlar Moskva ilə münasibətləri öz əlləri ilə pozurlar. "Buna görə də, Aİ ölkələrinin Amerika LNG-ni almağa məcbur olduğu bir vəziyyətdə onların edə biləcəyi yeganə şey itaət etməkdir", - Yuşkov yekunlaşdırıb.
V.SALAH
