"Azərbaycan və Ermənistan arasında sərhəd delimitasiya demarkasiya prosesi əlbəttə ki, sülh müqaviləsinin imzalanması prosesini yaxınlaşdırır. Gördüyümüz kimi, Paşinyan açıq şəkildə bəyan edir ki, Qarabağla bağlı heç bir iddiası yoxdur və bunu artıq hamı bilməlidir - bu, onun erməni cəmiyyətinə göndərdiyi mesajdır. O, həmçinin bu yaxınlarda 4 kəndi sülh yolu ilə, heç bir vasitəçi olmadan, müstəqil şəkildə təhvil Verdi - bu, bizə açıq şəkildə göstərir ki, Ermənistan razılığa gəlməyə hazırdır və yaxın zamanda razılığa gələ bilər."
Bu barədə Ednews-a olan müsahibəsində Rusiya Siyasi Tədqiqatlar İnstitutunun direktor müavini Daria Grevtsova bildirib.
- Ermənistanla Azərbaycan arasında sərhədin delimitasiya və demarkasiya prosesini necə qiymətləndirirsiniz? Bu addım sülh sazişinin imzalanma ehtimalını artırırmı?
- Azərbaycan və Ermənistan arasında sərhəd delimitasiya demarkasiyası prosesi əlbəttə ki, sülh müqaviləsinin imzalanması prosesini yaxınlaşdırır. Gördüyümüz kimi, Paşinyan açıq şəkildə bəyan edir ki, Qarabağla bağlı heç bir iddiası yoxdur və bunu artıq hamı bilməlidir - bu, onun erməni cəmiyyətinə göndərdiyi mesajdır. O, həmçinin bu yaxınlarda 4 kəndi sülh yolu ilə, heç bir vasitəçi olmadan, müstəqil şəkildə təhvil Verdi - bu, bizə açıq şəkildə göstərir ki, Ermənistan razılığa gəlməyə hazırdır və yaxın zamanda razılığa gələ bilər. Təbii ki, Paşinyan da heç bir müharibə və heç bir hərbi əməliyyat istəmir, ona indi müharibə qətiyyən lazım deyil, amma o, həm də göstərmək istəyir ki, o, hər şeydə Azərbaycana güzəştə getmək niyyətində deyil və həmçinin, məsələn, Zəngəzur dəhlizi ilə bağlı öz mövqeyini qorumağa çalışır. Bu dəhlizə kimin nəzarət edəcəyi barədə hələ heç bir razılaşma yoxdur. Anladığımız kimi, Zəngəzur dəhlizi ilə bağlı bu bəndin olmayacağı sülh sazişini imzalamaq və ya əksinə imzalamamaq, Ermənistanın Zəngəzur dəhlizi üzərində tam nəzarətin Azərbaycana verilməsinə razılıq verməsini gözləmək daxil Azərbaycanın xoş iradəsidir. Ona görə də bu məsələ həll olunmayana qədər, yalnız sərhəd delimitasiyasının demarkasiyası üzündən sülh müqaviləsinin imzalanması alınmayacaq, bu, sülh müqaviləsinin imzalanması prosesi deyildir. Ayrıca, sərhəd delimitasiyasının demarkasiyası prosesində bəzi mübahisəli məqamlar olacaq və bəlkə də bu mübahisəli məqamlara görə hər hansı bir prosesin ləngiməsinə gətirə bilər. Burada, əlbəttə ki, bu proseslə məşğul olacaq işçi qruplarının fəal fəaliyyəti lazımdır. Təbii ki, sərhədin demarkasiya delimitasiyası nə qədər tez baş verərsə, tərəflər arasında razılaşma, bir o gədər də bu, sərhəddəki münaqişə və mübahisəli məqamların səviyyəsini əhəmiyyətli dərəcədə azalmasına gəlib çıxacaraq, bu da bölgədəki təhlükəsizlik üçün çox vacib bir məqamdır.
- Yaxın vaxtlarda Ermənistanla Türkiyə arasında irəliləyiş mümkündürmü?
- Ermənistanla Türkiyə arasındakı münasibətlər Azərbaycanın Ermənistanla nə qədər yaxşı münasibətdə olmasından asılı olacaq, çünki biz görürük ki, Türkiyə təkcə qonşu deyil, həm də Azərbaycanın ən yaxın tərəfdaşı, kifayət qədər yaxın dostudur. Ona görə də Türkiyənin davranışı Bakının siyasəti ilə tam razılaşdırılacaq. Əgər Bakı bu yaxınlaşmanı təsdiq etsə, Türkiyə də Ermənistanla yaxınlaşacaq. Bunun necə olacağını hələlik demək çətindir, amma bu dövlətlərin rəhbərlərinin çıxışlarından eşitdiyimiz kimi, Ermənistanın da, Türkiyənin də arzusu var. Deməli, yaxınlaşma prosesi olacaq, amma yenə də bu, sülh sazişi, Ermənistan-Azərbaycan İttifaqı prosesi ilə birlikdə baş verəcəkdir. Əlbəttə ki, Türkiyə öz sərhədlərini açması iqtisadi axınlar, malların tədarükü və Turizm marşrutları deməkdir, bu da indi qapalı olan Ermənistan iqtisadiyyatına yeni təkan verəcək. Ona görə də Ermənistan üçün bu, çox arzu olunandır ki, Türkiyə onunla yaxınlaşmağa getsin. Amma bunun İndi Türkiyə üçün nə dərəcədə faydalı olması, əlbəttə ki, bir məsələdir, çünki Türkiyə iqtisadiyyatı Ermənistan iqtisadiyyatından dəfələrlə böyükdür və bu, onun üçün o qədər də əhəmiyyətli amil deyildir. Ona görə də Türkiyə ilk növbədə bu məsələdə, Ermənistan və Türkiyənin yaxınlaşması məsələsində öz dostu və müttəfiqi olan Azərbaycana baxacaq.
- Sizcə, Moskva Ermənistanı öz təsiri altında saxlaya biləcəkmi?
- Rusiyanın Ermənistanı öz təsiri altında saxlaya biləcəyi olduqca mübahisəli bir məsələdir, çünki indi gördüyümüz kimi, Rusiya ilə Ermənistan arasında münasibətlər çox gərgindir. Ermənistan, əlbəttə ki, Qərbə getmək istəyir, Ermənistan liderləri, Ermənistan rəhbərliyi Qərb qüvvələri ilə, Avropa İttifaqı ilə əməkdaşlıq etmək istəyir, lakin əhali Moskva ilə, ən yaxın qonşusu ilə əməkdaşlığın vacibliyini başa düşür. Moskvada kifayət qədər böyük bir erməni icması yaşayır, əhali arasında Rusiya ilə çoxlu qohumluq əlaqələri və müxtəlif biznes layihələri var. Buna görə əhali, əlbəttə ki, Moskva ilə münasibətləri pozmaq istəməzdi. Lakin Paşinyanın öz inkişaf strategiyası var və o, Ermənistanı açıq şəkildə Qərbə, məhz Qərblə, Qərb strukturları ilə əməkdaşlığa aparır və hətta ordunu Qərb modeli üzrə yenidən formalaşdırır, müxtəlif layihələr həyata keçirir, o cümlədən elektroenergetika üzrə Rusiyadan uzaqlaşır, onu Rusiyanın "Rosseti”dən"müstəqil edir. Əlbəttə ki, Rusiyanın hansı qolları var-bu, şübhəsiz ki, hakimiyyətin ən yuxarı eşelonlarında müzakirə olunur, amma hələlik onlar haqqında açıq şəkildə biz bilmirik, bu qollar haqqında və Rusiyanın Ermənistana təsir etmək imkanının real olub-olmadığını bilmirik. Vəziyyət, əlbəttə ki, əlverişsizdir və nəticəsi hələ 100% aydın deyil. Hələ demək olmaz ki, Ermənistan Rusiyanı tamamilə tərk edib və ona yönəlməyib.
- Niyə Ermənistan Qazaxıstanla görüşlə bağlı cavabını ləngidir? Astananın təklifinə hələ cavab verilməyib. Qərbin delimitasiya prosesinə verdiyi bütün dəstək mesajlarında "Alma-Ata Bəyannaməsi" vurğulanır. Ermənistanın və onun tərəfdarlarının bu qədər əzmkarlığının səbəbi nədir və Alma-Atı Bəyannaməsi bizim maraqlarımıza nə dərəcədə uyğundur?
- Alma-Ata Bəyannaməsi, əlbəttə ki, Ermənistanın maraqlarına uyğundur və buna görə də Paşinyan tez-tez ona müraciət edir. Və deyək ki, Qazaxıstanın təşəbbüsünə dəqiq cavab verməyə tələsmir, çünki Qərbin və Avropa Birliyinin nümayəndələrinin vasitəçi olmasını istəyir. Paşinyan məhz onlara diqqət yetirir və Ermənistanın maraqlarının müdafiəçisi kimi mərc edir. Amma şübhəsiz ki, Azərbaycan da bütün bunları görür və anlayır ki, orada güclü erməni lobbiçiləri var və bu ölkələr, o cümlədən Fransa Azərbaycana mənfi münasibət bəsləyirlər. Ona görə də Azərbaycan heç vaxt, məsələn, Fransanın vasitəçi olmasına razı olmayacaq. Qazaxıstanla bağlı isə, bu, həm Ermənistan, həm də Azərbaycan üçün həqiqətən neytral ölkədir, lakin gördüyümüz kimi, Ermənistan bunu öz kuratorları ilə, yəni ABŞ, Avropa İttifaqı və Fransa ilə razılaşdırmalıdır.
Söhbətləşdi: Aysel Zeynalova
