İnsan sağlamlığı üçün kritik rol oynayan yuxu nizamsız və qeyri-kafi olduğu zaman təkcə enerjimizi deyil, immunitet sistemimizdən tutmuş psixi sağlamlığımıza qədər bir çox sahəyə mənfi təsir göstərir. Yaxşı, yuxu rejimimizə təsir edən əsas amillər hansılardır?
Hafta.az-ın yazdığına görə, martfonlar, planşet və televizorlar həyatımızın ayrılmaz hissəsinə çevrilib. Lakin bu cihazlardan yayılan mavi işıq beynin yuxuya hazırlaşmasına kömək edən melatonin hormonunun ifrazını boğur. Xüsusilə sosial mediada uzun saatlar keçirmə, ekran asılılığı və gecə saatlarına qədər davam edən ekran marafonları yuxuya getməyi çətinləşdirir.
Elmi araşdırmalara görə, ekran qarşısında qalma müddəti artdıqca yuxu vaxtı azalır və yuxu keyfiyyəti ciddi şəkildə azalır. Texnologiyaya əlavə olaraq, gecələr davamlı bildirişlərlə kəsilən yuxu istirahət prosesini tamamilə dayandıra bilər.
Müasir iş həyatı, artan iş yükü və stress fərdlərin yuxu rejiminə mənfi təsir göstərən digər mühüm amillərdir. Uzun iş saatları, evdə aparılan iş və zehni yorğunluq insanların istirahət vaxtını məhdudlaşdırır və stress hormonlarının artmasına səbəb olur.
Kortizol hormonunun səviyyəsinin artması dərin yuxu mərhələsinə keçməyi çətinləşdirir. Bu, nəinki fiziki yorğunluğu artırır, həm də xroniki yuxusuzluq problemlərinə yol açır.
Gecə gec yatmaq və səhər kifayət qədər istirahət etmədən oyanmaq kimi nizamsız yuxu vərdişləri bioloji saatımızı pozur. Həftə içi və həftə sonları arasında yuxu saatlarının fərqi "sosial jet lag" adlı vəziyyətə səbəb olur. Bu vəziyyət bədənin təbii ritmini pozur və yuxu keyfiyyətini aşağı salır.
Mütəxəssislər yuxu rejimlərindəki bu balanssızlığın qısa müddətdə yorğunluq və konsentrasiya problemlərinə, uzun müddətdə isə ciddi sağlamlıq problemlərinə səbəb ola biləcəyini vurğulayırlar.
Düzənsiz və qeyri-kafi yuxu nəinki yorğunluq hissi yaradır, həmçinin aşağıdakı ciddi sağlamlıq problemlərinə səbəb ola bilər:
1. İmmunitet sistemi zəifləyir: Yuxu zamanı immunitet sistemi özünü yeniləyir. Yuxusuzluq infeksiyalara qarşı müqavimətin azalmasına səbəb olur.
2. Xroniki xəstəlik riskləri artır: Uzun müddət yuxusuzluq yaşayan insanlarda şəkərli diabet, piylənmə və ürək xəstəlikləri kimi xəstəliklərin tezliyi daha yüksəkdir.
3. Psixi problemlər tətiklənir: Yuxunun olmaması depressiya, narahatlıq və konsentrasiya problemlərinə səbəb ola bilər.
4. Performans azalır: Kifayət qədər istirahət etməyən şəxslərin iş və məktəb performansı azalır.
Sağlam yuxu rejimi üçün texnologiyadan istifadəni məhdudlaşdırmaq, yatmazdan əvvəl rahatlaşdırıcı fəaliyyətlər etmək və müntəzəm yuxu-oyanma rejimi yaratmaq böyük əhəmiyyət kəsb edir. Xüsusilə, mavi işıq filtrlərindən istifadə etmək, yatmazdan əvvəl telefon və ya kompüter kimi cihazlardan uzaq olmaq yuxu keyfiyyətini yaxşılaşdıra bilər.
Nəticədə, müasir həyatın gətirdiyi sürətli temp, nizamsız vərdişlər və stress yuxu rejimimizə çox təsir edir. Ancaq şüurlu yanaşma və düzgün tədbirlərlə yuxu sağlamlığını qorumaq mümkündür. Sağlam yuxu təkcə fiziki deyil, həm də zehni və emosional rifahımızın açarıdır
