İnsanların təbii mühitə gətirdiyi dəyişikliklər heç də həmişə aşkar olmayan nəticələrə malikdir. Məsələn, havanın çirklənməsi tufan zamanı ildırım çaxma tezliyinin artması ilə əlaqələndirilir.
Moderator.az "UNİAN"-a istinadla xəbər verir ki, bu nəticəyə 12 il ərzində Vaşinqton, Kolumbiya dairəsi və Kanzas-Siti şəhərlərində 500 mindən çox ildırımlı tufanların məlumatlarını təhlil edən Virciniya ştatının Ceyms Medison Universitetinin ("JMU") tədqiqatçıları gəliblər.
“Science alert” yazır ki, havada daha çox kiçik hissəciklərin olması ümumilikdə daha çox ildırım vurması ilə əlaqələndirilir.
Nəşr qeyd edir ki, aerozollar və ildırım arasındakı əlaqə əvvəllər də tədqiq edilib, lakin elm adamları hələ də bir çox müxtəlif atmosfer amillərinə görə düzgün qiymət almaqda çətinlik çəkirlər.
“Çirklənmə bulud nüvələri kimi fəaliyyət göstərir. O, buluda yuxarı hava axını vasitəsilə daxil olur; Yuxarı və aşağı axın daha sonra buluddakı elektrik yüklərini ayıran və daha çox ildırım çaxmasına səbəb olan çirkləndirici hissəcikləri ayırır,”, - Yel Universitetindən coğrafiyaşünas Meys Bentli izah edir.
Komanda ətraf mühitdə "PM2.5", yəni ölçüsü2,5 mikrometrə qədər olan hissəcikləri və "PM10"-ları (10 mikrometrə qədər) tədqiq edərək, onları ildırım fəaliyyəti ilə müqayisə edib. Alimlərə elə gəlib ki, bu hissəciklərin konsentrasiyası onların ölçüsündən daha çox təsir edir. Baxmayaraq ki, daha çox hissəciklər adətən daha çox ildırım deməkdir. Elə bir məqam gəlir ki, havada çoxlu hissəciklər əslində fırtınada enerji itkisi səbəbindən ildırımın miqdarını azaldır. "Görünür, hara getməyinizdən asılı olmayaraq, şəhərlərdə çirklənmə tufan və şimşək çaxmasını daha da pisləşdirə bilər", -deyir Bentli.
Tədqiqat digər maraqlı nəticələr də ortaya çıxarıb: hər iki şəhərdə tufanlar ən çox cümə axşamı baş verib. Vaşinqtonda tufanlar üçün ən sakit gün bazar ertəsi, Kanzas-Sitidə isə cümə günü olub.
Bundan əlavə, tədqiqatçılar atmosferdə daha çox enerji olduqda, havanın çirklənmə səviyyəsinin ildırım vurmalarının sayına ən çox təsir etdiyini aşkar ediblər.
Bu kimi tədqiqatlar vasitəsilə insanlar hava çirkliliyindəki dalğalanmaların hava şəraitini necə dəyişməyə davam edə biləcəyini daha yaxşı anlamağa başlayırlar. İndi tədqiqatçılar bu qarşılıqlı əlaqəni dünyanın digər yerlərində də nəzərdən keçirməyi planlaşdırırlar.
Müəlliflər nəşr olunan məqalələrində vurğulayırlar: "Çirklənmənin təsirini qiymətləndirmək üçün ətraf mühit şəhərlərin yaratdığı tufanlar və daha böyük bir bölgədə tufanlar arasındakı fərqlər üçün təhlil ediləcək".
S.Laçın
