“Yeni Yaxın Şərq” həmişə üfüqdə görünüb. 1982-ci ildə İsrailin müdafiə naziri Ariel Şaronun təsəvvüründə yeni nizam belə idi:
Yaxın Şərqdə “Qərbpərəst maronit hökumətinin səlahiyyəti altında azad Livan və İordaniyada Fələstin dövləti”.
İsrailin Livana hücumu Fələstin Azadlıq Təşkilatını (FAT) məhv və İsrailin təhlükəsizliyini təmin etməliydi.
Reyting.az xəbər verir ki, bu barədə “National Interest” yazıb.
ABŞ nəşrinin təhlilində qeyd olunur:
İsrailin keçmiş baş naziri Şimon Peres də 1993-cü ildə Oslo sazişini imzaladıqdan sonra “Yeni Yaxın Şərq” vəd etmişdi. Gənc fələstinlilər və israillilər döyüşmək əvəzinə yüksək texnologiyalı startaplar yaradacaqdılar.
O zaman güman edilirdi ki, 2000-ci illərdə prezident Corc Buşun “rejimin dəyişdirilməsi” və “demokratiyanın təşviqi” təlimlərindən sonra İraqdan başlayaraq demokratik və amerikapərəst Yaxın Şərq yaranacaq.
Sonra, 2010-cu illərin əvvəllərində Təhrir meydanına toplaşan bütün gənc “Facebook” istifadəçilərinin başçılığı ilə Yaxın Şərqdə liberal demokratik inqilablar dalğasını başlatmalı olan “Ərəb baharı” baş verdi.
Həmçinin, 2020-ci ildə Birləşmiş Ərəb Əmirlikləri ilə İsrail arasında münasibətlərin normallaşmasına və İranı cilovlamaq üçün ərəb-İsrail strateji blokunun formalaşmasına səbəb olan “İbrahim sazişləri”nin imzalanmasından sonra “yeni və təkmil Yaxın Şərq”dən danışıldı.
İsrailin baş naziri Benyamin Netanyahu İran xalqına son mesajında Yaxın Şərqdə rejim dəyişikliyini “proqnozlaşdırıb”, “farsların və yəhudilərin sülh içində yaşayacağı” günü təsvir edib.
Əlbəttə, qeyri-mümkün olanı arzulamaq və ya ən azı daha yaxşı vaxtlara ümid etməkdə eyibli bir şey yoxdur. Problem ondadır ki, bəzən siyasi liderlər öz fantaziyalarını çox ciddi qəbul edir və bundan baha başa gələn siyasətlərinə dəstək toplamaq üçün istifadə edirlər. Necə deyərlər, cəhənnəmə aparan yola xəyali xalı döşənir.
Şaronun boru arzuları Livanda uzun və fəlakətli müharibəyə gətirib çıxarıb, nəticədə İsraili bataqlığa sürükləyib. Marunilərin lideri Bəşir Jmayel öldürülüb. Fələstin Azadlıq Təşkilatı salamat qalıb. Sonra, 1987-ci ildə Fələstin intifadası başlayıb.
1993-cü il Oslo razılaşması boşa çıxan sülh ümidlərini artırıb. Prezident Bill Klintonun 1999-cu ildə Kemp Deviddə növbəti sülh prosesini təşkil etmək cəhdinin uğursuzluğu dərhal ikinci intifada ilə müşayiət olundu. 2005-ci ildə Şaron İsrail qoşunlarının Qəzzadan çıxarılmasına nəzarət edirdi.
İraq müharibəsi tarixi ölçüdə strateji fəlakətə çevrilib və Əfqanıstana hərbi müdaxilə Amerikanın ən uzunmüddətli müharibəsinə çevrilib. Bu müharibələr Yaxın Şərqdə güc balansının pozulmasına gətirib çıxarıb, İrana şiə müttəfiqləri qrupuna rəhbərlik edərək regional hegemon olmağa imkan verib.
Yaxın Şərqdə demokratiyanı təşviq etmək xəyalları Amerikanı Liviyada Müəmmər Qəddafini devirmək üçün fəlakətli və qanlı cəhdə aparmağa kömək edib. Yaxın Şərq vətəndaş müharibələri, o cümlədən İŞİD-in region ölkələri üzərində nəzarəti ələ keçirmək cəhdləri üçün açıq qum qutusuna çevrilib.
Geriyə baxanda Netanyahunun Fələstin məsələsini “İbrahim razılaşması” ilə kənara qoyma cəhdinin 2023-cü il oktyabrın 7-də İsraildə partlayan bir səhv olduğunu ortaya çıxarıb.
İran və onun müttəfiqləri ən azı indilik üçün strateji qaliblər kimi görünürlər. Lakin İsrailin İran və müttəfiqlərinin qələbələrini geri çevirmək üçün uğurlu səylərini “Yeni Yaxın Şərq” yaratmaq üçün daha bir fürsət kimi qiymətləndirmək səhv olardı. Təəssüf ki, eyni nöqtədə, yerimizdə sayırıq. “Hizbullah” Livanda mühüm siyasi və hərbi oyunçu olaraq qalacaq və onun son uğursuzluqları çətin ki, bu ölkədəki qüvvələr balansını dəyişsin.
Eyni zamanda, İsrail, əlbəttə ki, İranı “məğlub etmək” iqtidarında deyil!
İsrailin İrana qarşı cavab tədbirləri, xüsusən də onun nüvə obyektlərinə və neft yataqlarına hücumlar, demək olar ki, şübhəsiz, son nəticədə ABŞ-ı da cəlb edəcək regional hərbi münaqişəyə gətirib çıxaracaq. İranın ABŞ-nın hərbi obyektlərinə və bölgədəki müttəfiqlərinə qarşı qaçılmaz hücumlara səbəb olacaq, ABŞ hərbi müdaxiləsi yalnız İsrailin uzunmüddətli maraqlarına zərər verəcək. Üstəlik, Birləşmiş Ştatlar bu dəfə İsraili müdafiə etmək səylərinin bir hissəsi kimi başqa bir Yaxın Şərq müharibəsinə qarışsa, xüsusilə də prezident seçkilərinə təsir edərsə, bu, Amerikada ciddi anti-İsrail siyasi reaksiyasına səbəb ola bilər. ABŞ-nın Yaxın Şərq müharibəsinə yeni hərbi müdaxiləsi, çox güman ki, ABŞ-nın Yaxın Şərqdən çıxmasını sürətləndirəcək, göründüyü kimi, İranın əsas məqsədi budur.
Y. QACAR
