Böyük ehtimalla Gürcüstan üçün taleyüklü xarakter daşıyan növbəti parlament seçkiləri ərəfəsində rəsmi Tiflis “3+3” regional platformasının toplantısına qatılmaqla, ABŞ və Qərbi daha da qəzəbləndirə biləcəyindən çəkinir... Ancaq seçkidən sonra ABŞ və Qərbin Gürcüstana təzyiqləri davam edərsə, Rusiya isə separatçıların arxasından çəkilərsə, rəsmi Tiflisin bu formata qatılması qaçılmaz olacaq və region ölkələri ümumi problemləri ortaq maraqlar çərçivəsində həll etmək şansı qazanacaq...
Cənubi Qafqazda sülhün və sabitliyin təmin edilməsi hazırda bu regiona daxil olan ölkələrin qarşısında əsas geopolitik prioritet olaraq, dayanmaqdadır. İndi üç Cənubi Qafqaz dövləti – Azərbaycan, Gürcüstan və Ermənistan yalnız ortaq fəaliyyət sayəsində bu regionda təhlükəsizlik probleminin öhdəsindən birlikdə gələ bilərlər. Halbuki, hələlik region ölkələri arasında belə ortaqlıq qətiyyən müşahidə edilmir. Və bu baxımdan, Cənubi Qafqaz üçün təhlükəli geopolitik çağırışların ön planda olması qətiyyən gözlənilməz xarakter daşımır.
Onu da qeyd etmək lazımdır ki, hazırda Cənubi Qafqaz üçün ən böyük təhlükə məhz bu regiona aidiyyatı olmayan kənar güclərdən gözlənilir. Xüsusilə də, ABŞ, Avropa Birliyi və Fransa Cənubi Qafqaz üçün real təhlükə mənbəyinə çevrilməyə başlayıb. Çünki ABŞ və Qərbin Cənubi Qafqazda uzaqgedən planları mövcuddur. Və bu təhlükəli planların reallaşdırılması regionda hərbi-siyasi gərginliyin mövcud olmasını tələb edir.
Bu səbəbdən də, ABŞ, Avropa Birliyi və Fransa regional hərbi-siyasi qarşıdurmanı silahlı toqquşma həddinə çatdırmaq üçün bütün mümkün vasitələrdən istifadə edirlər. ABŞ və Qərb öz məkrli geopolitik planlarını reallaşdırmaq məqsədilə üç Cənubi Qafqaz ölkəsindən birini – Ermənistanı regional alətə çevirib. Qərbin siyasi müstəmləkəsi funksiyalarını yerinə yetirən Ermənistan ABŞ, Avropa Birliyi və Fransadan verilən bütün pozucu təlimatları dərhal yerinə yetirməyə çalışır. Və nəticədə bu regionda sabitliyin qorunması cəhdləri böyük risk altına atılır.
Bütün bunlar onu göstərir ki, Cənubi Qafqaza aidiyyatı olmayan güclər, xüsuilə də, ABŞ, Avropa Birliyi və Fransa regional proseslərə kobud müdaxilə edir. Nəticədə regional sülh prosesinin gələcək taleyi hələ də böyük suallar doğurur, yeni savaş təhlükəsi öz aktuallığını qoruyub, saxlamaqda davam edir. Və bu baxımdan, Cənubi Qafqazın regiondan kənar güclərin kobud, həm də pozucu müdaxiləsindən qorunması hazırda olduqca vacibdir.
Əslində, Azərbaycan bu problemin həllini ikinci Qarabağ savaşının yekunlaşmasından dərhal sonra gündəmə gətirib. Rəsmi Bakı Cənubi Qafqaza aid olmayan kənar güclərin regional proseslərə müdaxilə imkanlarının bloklanmasının vacibliyini vurğulayıb. Üstəlik, Azərbaycan buna münbit şərait yarada biləcək önəmli regional tərəfdaşlıq variantını təklif edib. Və rəsmi Bakının gündəmə gətirdiyi “3+3” əməkdaşlıq platforması hazırda bütün region ölkələrinin milli maraqlarına tamamilə cavab verir.
Belə ki, rəsmi Bakı Cənubi Qafqazın mövcud problemlərinin birmənalı şəkildə üç region ölkəsinin (Azərbaycan, Gürcüstan və Ermənistan) və bu bölgə ətrafında yerləşən dövlətlərin (Türkiyə, Rusiya və İran) iştirakı ilə həll olunmasını vacib hesab edir. Türkiyə Azərbaycanın bu təklifini dərhal dəstəkləyib. Ardıncasa, Rusiya və İran da “3+3” formatında yeni Cənubi Qafqaz müzakirə platformasının qurulmasının vacibliyini qəbul edib. Və bu baxımdan, belə bir önəmli platformanın Qərbin Cənubi Qafqaza kobud müdaxiləsini bloklaya biləcəyinə hər halda, müəyyən ümidlər mövcuddur.
Ancaq onu da nəzərə almaq lazımdır ki, oktyabrın 18-də Türkiyədə artıq üçüncü toplantısı keçiriləcək “3+3” regional formatının qarşısında da müəyyən problemlər olmamış deyil. Belə ki, Ermənistan məhz ABŞ və Qərbin təlimatları ilə idarə olunur. Ona görə də Ermənistanın bu regional müzakirə platformada iştirakı da hazırda müəyyən mənada, formal xarakter daşıyır. Və Paşinyan hakimiyyətinin Qərbin maraqlarına cavab verməyən hər hansı regional qərara qoşulmağa cəsarət edəcəyinə inanmaq sadəlövhlük olardı.
Digər tərəfdən, Gürcüstanın da “3+3” formatından məsafə saxlamağa çalışması bu regional platformanın qarşısında ciddi problem olaraq, qalmaqdadır. Belə ki, rəsmi Tiflis Gürcüstan ərazisindəki separatçı qurumların – Cənubi Osetiya və Abxaziyanın “müstəqilliyinin” Rusiya tərəfindən tanındığını əsas gətirərək, bu formatda iştirakdan imtina edir. Və bundan əvvəlki iki toplantıda rəsmi Tiflis Rusiyanın öz mövqeyindən imtina etməsinə qədər bu regional platformaya qatılmayacağını vurğulamışdı.
Əslində, son günlər rəsmi Tiflisin “3+3” platformasının İstanbul toplantısına bu dəfə qatıla biləcəyinə müəyyən ümidlər olmamış deyildi. Çünki son vaxtlar Gürcüstan Cənubi Qafqazda məkrli pozuculuq fəaliyyəti göstərən ABŞ, Avropa Birliyi və Fransanın sərt təzyiqlərinə məruz qalmaqdaydı. Hətta Qərb siyasi dairələri Gürcüstanın Avropa Birliyi və NATO-ya inteqrasiya prosesini də dayandırıblar. Və bu baxımdan, rəsmi Tiflisin bu dəfə fərqli mövqe nümayiş etdirmə ehtimalı istisna olunçurdu.
Eyni zamanda, Kreml də Cənubi Osetiya və Abxaziya separatçılarına münasibətdə mövqeyinə yenidən baxa biləcəyinin mesajını vermişdi. Belə ki, Rusiyanın xarici işlər naziri Sergey Lavrov Gürcüstanın ərazi bütövlüyünün bərpa edilməsi üçün Abxaziya və Cənubi Osetiyanın rəsmi Tiflisin siyasi dialoquna vasitəçilik təklif etmişdi. Və bu, Rusiyanın hər iki separatçı quruma ənənəvi dəstəyini geri çəkə biləcəyinin əlaməti hesab olunurdu.
Ancaq bütün bunlara baxmayaraq, rəsmi Tiflis öz əvvəlki mövqeyini qorumağa daha çox üstünlük verdi və “3+3” platformasının toplantısına qatılmayacağını bəyan etdi. Böyük ehtimalla oktyabrın 26-da keçiriləcək və Gürcüstan üçün böyük önəm daşıyan parlament seçkiləri ərəfəsində rəsmi Tiflis bu toplantıya qatılmaqla, ABŞ və Qərbi daha da qəzəbləndirə biləcəyindən çəkindi. Yəni, rəsmi Tiflis seçki ərəfəsində öz mövqeyində sabit qalmağa məcbur oldu. Və bu baxımdan, seçkilərdən sonra Qərbin Gürcüstana təzyiqləri yenə də davam edərsə, eləcə də, Rusiya separatçıların arxasından tamamilə çəkilərsə, rəsmi Tiflisin “3+3” formatına qatılması reallaşa bilər.
Belə anlaşılır ki, yaxın gələcəkdə “3+3” formatının daha pozitiv regional platformaya çevrilmə ehtimalı hər halda, olmamış deyil. Əgər, bu, baş verərsə, onda ABŞ və Qərbin Cənubi Qafqaza kobud müdaxiləsinin bloklanması daha ümidverici prosesə çevrilə bilər. Və bu halda, Cənubi Qafqaz ölkələri bu regionun ümumi problemlərini kənar müdaxilə olmadan, ortaq maraqlar çərçivəsində həll etmək şansı qazanmış olarlar.
Elçin XALİDBƏYLİ,
Siyasi ekspert,
“Yeni Müsavat” Media Qrupu
