Bazar ertəsi Sankt-Peterburqda Ali Avrasiya İqtisadi Şurasının iclası başlayıb. Sammitin əsas xəbəri Tehran və Moskvanın bir neçə ildir müzakirə etdiyi İran və Avrasiya İqtisadi İttifaqı (Aİİ) arasında azad ticarət sazişinin imzalanması olub.

Yaxın vaxtlara qədər Aİİ və İran bir-birini daha çox kənd təsərrüfatı məhsulları ilə təmin edirdi. İstehsal mallarının daha geniş ticarəti isə indi başlamalıdır.

Ekspertlərin fikrincə, tədarükün artmasına əsas məhdudiyyət Rusiya rublu və İran rialının optimal sabit məzənnəsinin axtarışı olacaq, çünki rəsmi və bazar məzənnələri 6-7 dəfə fərqlənə bilər.

Reyting.az xəbər verir ki, bu barədə “Nezavisimaya qazeta” (NG) yazıb.

Rusiya nəşrinin təhlilində qeyd olunur:

Aİİ ölkələri İranla tam miqyaslı azad ticarət sazişi imzalayıb. İmzalanma Ali Avrasiya İqtisadi Şurasının iclası çərçivəsində baş tutub. Mərasimi Avrasiya İqtisadi Komissiyasının (AİK) İdarə Heyətinin sədri Mixail Myasnikoviç, Rusiya Federasiyası Baş nazirinin müavini Aleksey Overçuk və İranın sənaye, mədən və ticarət naziri Abbas Əliabadi imzalayıblar. Müqaviləyə Belarus, Ermənistan, Qazaxıstan və Qırğızıstan nümayəndələri də imza atıb.

“Aİİ və İran İslam Respublikası arasında imzalanmış saziş ölkələrimiz arasında ticarəti keyfiyyətcə yeni səviyyəyə qaldırır”, - deyə Myasnikoviç vurğulayıb.

Yeni saziş İran və Aİİ arasında 2019-cu ildən qüvvədə olan müvəqqəti sazişi əvəz edəcək. Dekabrın əvvəlində Rusiya Federasiyası Prezidentinin köməkçisi Yuri Uşakov Aİİ-nin Sankt-Peterburqda keçiriləcək sammitində Aİİ və İran arasında hərtərəfli tərəfdaşlıq haqqında sazişin imzalanacağını bildirmişdi. O, bu sənədin “dövlətlər arasında gələcək iqtisadi əlaqələrin inkişafı kontekstində çox vacib” olacağını vurğulayıb. Dekabrın əvvəlində Rusiya prezidenti Vladimir Putin Kremldə iranlı vəzifədaşı İbrahim Rəisi ilə danışıqlar aparıb.

Yeni razılaşma rüsumların azaldılacağı maddələrin genişlənməsinə səbəb olacaq. AEK-nin ticarət naziri Andrey Slepnevin sözlərinə görə, bu, bütün mövqelərin 90 faizinə və Aİİ ölkələrindən tədarükün 99 faizdən çoxuna təsir edəcək.

Mövcud müvəqqəti müqaviləyə əsasən, 12 min maldan yalnız 360-na aşağı rüsum tətbiq edilib.

İran Dünya Ticarət Təşkilatının (DTT) üzvü olmadığı üçün bu ölkədə orta idxal tarifi təxminən 30 faiz təşkil edir. Yeni azad ticarət zonası çərçivəsində rüsumların səviyyəsi 4,5 faizə endiriləcək. İran malları üçün orta tarif 6,6 faizdən 0,8 faizə endiriləcək. Saziş qeyri-tarif maneələrinin azaldılmasını nəzərdə tutur - texniki tənzimləmə (malların sertifikatlaşdırılmasına çıxış sadələşdiriləcək), sanitar və fitosanitar tədbirlər, gömrük tənzimlənməsi, bazarın mühafizəsi tədbirləri və malların mənşəyinin müəyyən edilməsi qaydaları. Komponentlər üçün rüsumların azaldılması istehsalın lokallaşdırılmasını da asanlaşdırmalıdır.

Aİİ ilə İran arasında ticarət dövriyyəsi son vaxtlar artmaqdadır. Razılaşmanın üç ili ərzində o, iki dəfədən çox artıb: 2019-cu ildəki 2,5 milyard dollardan 2022-ci ilin sonuna qədər 6,2 milyard dollara qədər.

Slepnevin hesablamalarına görə, yaxın 5-7 ildə ticarət dövriyyəsi 18-20 milyard dollara qədər arta bilər.

Ötən il İran və Rusiya arasında qarşılıqlı ticarətdə rekord artım olub. Ticarət dövriyyəsi 15 faiz artaraq 4,6 milyard dollar təşkil edib, eyni zamanda, o zaman ticarətin 85 faizini kənd təsərrüfatı məhsulları təşkil edib. Müqayisə üçün: 2014-cü ildə İranın Rusiya ilə ticarət həcmi təqribən 1,6 milyard dollar olub, 2015-ci ildə 1,2 milyarda qədər azalıb, 2016-cı ildə isə rekord həddə - 2,2 milyard dollara çatıb.

Bu il ticarətdə əsas mallar kənd təsərrüfatı məhsulları olmaqda davam edir. İranın Sənaye, Mədən və Ticarət Palatası dekabrın ortalarında bildirib ki, cari İran təqvim ilinin səkkiz ayında (21 mart – 21 noyabr) İran Aİİ-yə 1 milyard dollar dəyərində 2,7 milyon ton mal ixrac edib, yəni 20 faiz.

Öz növbəsində, eyni dövrdə ölkəyə Aİİ ölkələrindən 1,27 milyard ABŞ dolları dəyərində 2,4 milyon ton qeyri-neft məhsulları idxal edilib ki, bu da bir il əvvəlkindən çəki və dəyər baxımından 22 və 10 faiz çoxdur. Ümumilikdə ticarət dövriyyəsi 2,3 milyard dollar təşkil edib ki, bu da bir il əvvəlkindən pul ifadəsində 14 faiz çoxdur. Təşkilat İranın idxalının böyük hissəsinin kənd təsərrüfatı məhsulları olduğunu vurğulayıb. İranın ixracatının yarısından azını kənd təsərrüfatı, ərzaq və heyvandarlıq məhsulları təşkil edir.

Aİİ rəsmiləri bildirirlər ki, yeni sazişdə “Aİİ ölkələrinin fermerləri İran bazarına taxıl, qarğıdalı, bitki yağları, mal-qara və quzu əti, ət və quş əti məhsulları, konservlər, qənnadı məmulatları və geniş çeşiddə digər kənd təsərrüfatı məhsulları göndərə biləcək”.

“Sənaye mallarına gəlincə, metallurgiya, kimya və ağac emalı sənayesi, aviasiya və gəmiqayırma, maşınqayırma, dəmir yolu maşın və avadanlıqları və sənaye sektorunun digər məhsulları üzrə geniş çeşiddə məhsullar üçün rüsumsuz ticarət rejimi tətbiq olunacaq”, - deyə Slepnev qeyd edib.

Rusiya lobbiçiləri imzalanmış sazişi Rusiya Federasiyası üçün faydalı hesab edirlər.

“Aİİ ölkələri ilə İran arasında bu gün imzalanan azad ticarət sazişi Rusiya üçün çox faydalıdır, çünki Aİİ-nin üçüncü ölkələrlə xarici ticarətində Rusiyadan gələn mallar orta hesabla ümumi həcmin təxminən 70 faizini təşkil edir”, - deyə qurumun üzvü bildirib.

“İşgüzar Rusiya”nın üzvü Maksim Çereşnevin sözlərinə görə, İran bazarı kifayət qədər genişdir və digər xarici şirkətlərin zəif iştirakı ilə digərlərindən fərqlənir ki, bu da Rusiya şirkətləri üçün rəqabət səviyyəsini azaldır.

Bununla yanaşı, ekspertin fikrincə, tədarükün artırılmasının əsas dayandırıcı faktoru ödənişlərin həyata keçirilməsi məsələsi olacaq, çünki İranda, eləcə də Rusiyada beynəlxalq ödəniş sistemləri Qərb ölkələrinin məhdudiyyətlərinə görə işləmir.

“Rusiya Federasiyası və İranın Mərkəzi Bankları milli valyutalarda ödənişlərin aparılması üçün İran rialının rubla optimal məzənnəsini müəyyən etmək üçün fəal danışıqlar aparır. Aydındır ki, Rusiya tərəfindən dəstəklənən malların tədarükü müəyyən sabit tariflə həyata keçiriləcək. İrana müstəqil şəkildə mal idxal edəcək ixracatçılar üçün ödənişlərin aparılması məsələsi tədarükün artımını xeyli məhdudlaşdıracaq, çünki İran Mərkəzi Bankının rəsmi məzənnəsi ilə bazar məzənnəsi 6-7 dəfə fərqlənir”, - deyə Çereşnev yekunlaşdırıb.

Y. QACAR