Bu gün qarşılaşdığımız ən çox rastlaşdığımız boşanma səbəblərinə baxdığımızda, iqtisadi qeyri-adekvatlıq, dözümsüzlük, məsuliyyətsizlik, xəyanət, mədəni uyğunsuzluq, ailənin evliliyə müdaxiləsi, zorakılıq, cinsi problemlər, ünsiyyətin olmaması, emosional tükənmə və tərk edilmə faktorlarının kifayət qədər təsirli olduğunu görürük.
Bəs boşanmaya hansı amillər səbəb olur? Evlilik növünün boşanmalarda rolu varmı? Sosial şəbəkələrdən, internetdən, yoxsa ənənəvi qaydada tanış olanlar daha çox boşanır?
Sosioloq Fidan Cavadova bildirir ki, təəssüf ki, iqtisadi səbəblər bu gün boşanmaların ən çox yayılmış səbəbləri sırasındadır:
"Tərəflər bəzən bu problemin həllini tapsalar da, bu məsələ çox vaxt böyüyərək evliliyin sonunu gətirir. Üstəlik, bu problemə yalnız aşağı gəlirli təbəqəyə aid olan insanların problemi kimi baxmaq olmaz. Hətta orta və hətta yuxarı təbəqədən olan insanlar iqtisadi problemlərə görə həyat yoldaşları ilə mübahisə edir və bu mübahisələrə görə ər-arvad birliyi sona çatır. Bu məsələyə misal olaraq, işləyən həyat yoldaşının işləməyən həyat yoldaşının əsas yaşayış ehtiyaclarını belə qarşılaya bilməməsi və ya əksinə, həyat yoldaşının yalnız maddi problemlər və bəzi iqtisadi gözləntilər üzündən evlənməsi və bu gözləntilərin yerinə yetirilməməsidir.
Evlilik birliyində olsalar da, həyat yoldaşlarının hadisələrə fərqli baxışları olur. Həyat yoldaşları bir-birindən fərqli düşünə, fərqli vərdişlərə sahib ola, hadisələrə fərqli reaksiya verə bilirlər. Tərəflərdən gözlənilən isə evlilik prosesində bir-birlərinin fikir ayrılıqlarını anlamalarıdır. Ancaq bəzi evliliklərdə ər-arvad bir-birlərinə lazım olan səbri göstərə bilmirlər. İndiki vaxtda bu vəziyyət varsa, insanlar ümumiyyətlə ayrılmağa qərar verirlər. Çünki bu mübarizə cəmiyyətimizdə hər kəs üçün çətin prosesdir. Bu problem olsa belə, bəzi insanlar üçün həyat dözülməz hala gəlir və boşanmalar sırf bu səbəbdən baş verir.
Evlilikdə olan tərəfləri boşanma mərhələsinə gətirən başqa bir problem də nikah birliyi ilə gələn məsuliyyətdir. Evlilik birliyinin qurulması ilə müxtəlif vəzifələr yaranır. Bu kontekstdə həyat yoldaşına qarşı məsuliyyət, uşaqlara qarşı məsuliyyət və ümumi həyata qarşı məsuliyyət ümumi həyatın davamı üçün çox vacibdir. Evlilikdən doğan bu məsuliyyət bəzi şəxslər üçün ağırdır. Bu səbəbdən də məsuliyyətsiz hərəkət edən həyat yoldaşı, ortaq həyatı digər həyat yoldaşı üçün dözülməz hala gətirir.
Bu gün boşanmaların ən çox yayılmış səbəblərindən biri xəyanətdir. Bu vəziyyətə bir çox amillər səbəb olsa da, bu vəziyyətin əvvəlki dövrlərlə müqayisədə inanılmaz dərəcədə artmasının əsas səbəblərindən biri sosial mediadan istifadənin artmasıdır. Həyatı asanlaşdıran texnologiya yanlış istifadə yolu ilə xəyanəti də asanlaşdırıb. Ancaq yadda saxlamaq lazım olan ən vacib şey sosial media hesablarımızın heç vaxt tam təhlükəsiz olmadığıdır.
İndi cəmiyyətimizin multikultural quruluşuna, mentalitet anlayışına görə də nikahlar pozula bilir. Həyat yoldaşları yaxşı yola getsələr də, bəzən mədəniyyətlər toqquşur və bu evliliklərin əksəriyyəti xüsusilə ailələrin yanlış müdaxilələri ilə sona çatır. Böyüdüyü mədəniyyəti düzgün qəbul edən həyat yoldaşı, digər həyat yoldaşının həyat tərzinə, düşüncə tərzinə və hətta əhəmiyyət verdiyi dəyərlərə hörmətsizlik edərək, onların ortaq həyatını dözülməz hala gətirə bilir. Bu səbəbdən mədəni uyğunsuzluq bu gün öhdəsindən gəlmək və dözmək çox çətin olan bir problem olaraq boşanmaların ümumi səbəbinə çevrilmişdir.
Boşanmalara səbəb olan ən mühüm faktorlardan biri də evliliyə ailə müdaxiləsi və həyat yoldaşlarının bir-birinin ailələrinə münasibəti olur. Evliliyə addım atan hər bir cütlük evlilikləri zamanı bəzi fikir ayrılıqları yaşayacaq ki, bu vəziyyət də olduqca normaldır. Amma bu problemlər kiçik və ya böyük olsun, bəzi ailələr daim övladlarının evlənməsinə, bu münaqişələrə qarışır. Bu səbəbdən onsuz da bir-biri ilə problem yaşayan cütlüklər, ailələri bu problemləri qızışdırıb çətinləşdirəndə boşanmağa qərar verirlər. Bu məsələdə xüsusilə diqqəti çəkən odur ki, bu problem təkcə aşağı təhsil seqmentində deyil, yuxarı seqmentdə də yaşanır.
Təəssüf ki, günümüzün ən böyük sosial problemlərindən biri də məişət zorakılığı məsələsidir. Bu problem nikahların sona çatmasında ən böyük faktorlardan biridir. Müxtəlif üsullarla həyata keçirilə bilən zorakılıq ən çox yayılmış növüdür. Təəssüf ki, həyat yoldaşları arasında fiziki, cinsi, psixoloji və iqtisadi zorakılıqlar baş verir və boşanmaların əsas səbəblərindən biri də bu olur.
Boşanmaların ən çox yayılmış səbəblərindən biri cinsi problemlərdir. Evlilik həyatında çox əhəmiyyətli bir yeri olan cinsi münasibətlər, həyat yoldaşlarından yalnız birinin səhvi və ya hər iki həyat yoldaşının qarşılıqlı qüsurları səbəbindən problemli ola bilər və ya tamamilə bitə bilər. Əgər ər-arvad bu vəziyyətə çarə tapa bilmirlərsə, boşanma baş verir. Bu vəziyyət partnyorlardan biri cinsi münasibətdən tamamilə imtina etdikdə və ya əksinə, bir tərəfdaş digər partnyoru razılığına baxmayaraq cinsi əlaqəyə məcbur etdikdə baş verə bilər.
Ünsiyyət ümumi həyatın davamı üçün əvəzsiz amildir. Görünür ki, bir çox başqa problemləri olan həyat yoldaşları arasında da yaxşı ünsiyyət olduqda bu problemlərin həlli yolları tapıla bilər. Ancaq başqa heç bir problemi olmayan həyat yoldaşlarının yalnız ünsiyyət probleminə görə boşanması daha çox rast gəlinən haldır.
İndiki vaxtda evli olmayan insanların nikah dövründə emosiyalarının tükənməsi səbəbindən ayrılması olduqca normaldır. Ancaq evli həyat yoldaşları da bu səbəblə ayrılmağa qərar verə bilərlər. Üstəlik, bu vəziyyətə indi kifayət qədər tez-tez rast gəlinir. Bu problemin ortaya çıxmasında əsas faktorun ər-arvadın nikahdan əvvəlki dövrdə bir-birini kifayət qədər tanımadan evlilik qərarını verməsi olduğu anlaşılır.
Bu problemin də səbəblərinin əsas kökü ailənin necə qurulmasından başlayır. İndiki dövrdə insanlar artıq sosial şəbəkələr üzərindən bir-biri ilə tanış olub, ailə qurmasıdır. Texnologiyanın sürətli inkişafı ilə yeni insanlarla tanış olmaq və evlənmək üsulları günü-gündən dəyişir. Son illərdə həm evlilik saytları, həm də sosial media platformaları vasitəsilə tanış olan insanların evliliklərinin tez-tez şahidi oluruq. Araşdırmalar görə də, nternetdə tanış olub ailə quran cütlüklərin evliliklərinin ilk illərində boşanma riskinin ənənəvi üsullarla tanış olan cütlüklərə nisbətən 6 dəfə çox olduğu üzə çıxıb. Bəs bu kimi evliliklərdə boşanma halları niyə baş verir?
Burada problem insanların özlərini olduqları kimi deyil, olmaq istədikləri kimi təqdim etmələri ola bilər. Cütlüklər üz-üzə görüşməzdən əvvəl bir-birlərinin sosial media hesablarını yoxlayırlar. Bir növ ilkin araşdırma aparırlar. Təbii ki, onlarla danışan insanın həyatının necə olması ilə maraqlanırlar, amma məlum olduğu kimi, sosial medianın aldadıcı tərəfləri də kifayət qədər yüksəkdir. Çünki orada hamı çox uğurlu, çalışqan, işinin öhdəsindən yaxşı gələndir. Sosial media əyləncəni yaxşı bilən, tətildə olan insanların ən cəlbedici görünüşlərinin çəkildiyi yerdir. Buna görə də, insanları yanıltmaq üçün olduqca açıqdır.
Evləndikdən sonra, yəni bağlı qapılar arxasında görüşdükləri insanla gördükləri insan arasında fərq yarandıqca cütlər daha çox xəyal qırıqlığı yaşayırlar. Təbii ki, fikir ayrılığı və yüksək gözləntilər diqqəti münasibətə yönəltməyi çətinləşdirir. Bu, təkcə müşahidə olunan tərəf üçün deyil, özünü təqdim edən şəxs üçün də çətinlik yarada bilər.
İnternetdə tanış olan və ailə quran cütlüklərin dostları və ailəsi vasitəsilə tanış olanlarla müqayisədə, qarşılaşdıqları bütün çətinliklərin öhdəsindən gəlmək üçün kifayət qədər sosial mühit və yaxın dəstək şəbəkələri olmadığı üçün evliliklərin daha qısa davam etdiyini deyə bilərikmi?
Belə bir ümumiləşdirmə aparmaq mümkün deyil.
Evliliyin uğurunu şərtləndirən ən böyük amillər əslində insanların xarakterləri və şəxsiyyətləri, onların emosional yetkinlik səviyyəsi, ailəsi ilə sağlam əlaqələri, iqtisadi rahatlığı və harmonik əyləncə hissidir. Əgər dünyagörüşü oxşardırsa və tolerantlıq hökm sürürsə, evliliyin ahəngdar olacağı ehtimalı var. Evliliklərdə insanların özünə hörməti, öz zəifliklərinin fərqində olması və onları həll etmək üçün səy göstərməsi, qarşıdakının həssaslığına fikir verməsi çox qiymətlidir".
Röyalə Xəyal
