Bakı, 6 avqust, AZƏRTAC
Mikroplastiklər okeanda, havada, qida və suda tapılıb. Onlar ürək, qaraciyər, böyrəklər də daxil olmaqla müxtəlif bədən toxumalarında da aşkar edilib. Bəs bu kiçicik maddələr həqiqətən insanların səhhətinə zərər verirmi?
AZƏRTAC AP agentliyinə istinadla xəbər verir ki, sübutlar mikroplastikin zərərli olduğunu göstərir, lakin onun əhatə dairəsi məhduddur. Bəzi tədqiqatçılar etiraf edirlər ki, bu məsələdə cavabsız suallar var.
Ətraf mühitin toksinlərini və hamiləliyi tədqiq edən San-Fransiskodan mama-ginekoloq Marya Zlatnik mikroplastiklərin körpələrin və böyüklərin sağlamlığına təsiri ilə bağlı narahatlıqları artıran araşdırmalar aparıb. Ancaq bu, hələ yeni tədqiqat sahəsidir və ümumiyyətlə, xəstələrlə müzakirə ediləsi məsələ deyil.
Plastiklər süni materiallardır, onların çoxu neft və ya digər neft-kimya məhsullarından əldə edilir. Mikroplastik istiliyə və havaya məruz qaldıqda, hətta heyvanların həzm yolu ilə daha kiçik hissəciklərə parçalana bilər. Tədqiqatçılar karandaş silgisi qədər geniş və ya insan saçının eninin bir hissəsi qədər kiçik olan mikroplastikləri, habelə daha kiçik olan nanoplastikanı öyrənirlər. Bu kiçik plastiklər havada, suda, torpaqda, süddə, qablaşdırılmış və krandan içməli suda aşkar edilib. Onlar həmçinin duz, şəkər, bal, düyü və dəniz məhsulları da daxil olmaqla müxtəlif qidalarda mövcuddur.
Tədqiqatçılar deyirlər ki, insanların nə qədər nəfəs alması və hava udması ilə bağlı elmi mübahisələr var və bu, onların nə yeyib-içdiyinə və harada yaşadıqlarına görə dəyişə bilər. Bəzi avstraliyalı tədqiqatçılar Ümumdünya Vəhşi Təbiət Fondu adından 2019-cu ildə müəyyən ediblər ki, bir çox insan hər həftə adi qida və içkilərdən təxminən 5 qram plastik istehlak edir ki, bu da kredit kartının ölçüsünə bərabərdir.
Tədqiqatçılar hələ də plastiklərin təsirinə məruz qalma səviyyələrini anlamağa çalışırlar, lakin araşdırmadan sonra bədən toxumalarında plastik əlamətləri tapmaq çətin olur.
San-Fransiskodakı Kaliforniya Universitetinin tədqiqatçısı Treysi Vudrof bildirib ki, mikroplastikləri demək olar ki, bədən toxumalarının hamısında ölçüb və onları bütün orqanlarda aşkar edib.
Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatının 2022-ci il hesabatı mövcud dəlillərə əsaslanaraq, mikroplastiklərin insan sağlamlığı üçün açıq bir risk olmadığı qənaətinə gəlib. Ən azı ölüm nisbəti baxımından ictimai sağlamlığa geniş təsir göstərən açıq bir siqnal da yoxdur. Onların miqdarı çox olduqda belə, xərçəng, ürək-damar xəstəlikləri və insultdan ölüm nisbətləri artmır.
Ancaq tədqiqatçılar yalnız son illərdə insan bədənində plastikləri dəqiq ölçməyə başlayıblar və bu işlərin bəziləri indi öz bəhrəsini verir. Treysi Vudrof bildirib: “Mikroplastiklərin zərərli olması məntiqlidir, çünki tərkibində zəhərli kimyəvi maddələr var. Məsələn, mikroplastiklərin gənc insanlarda bəzi xərçəng növlərinin artmasında rol oynaması da mümkündür”.
Mövcud məlumatlar göstərir ki, plastiklər iltihaba səbəb ola və bədəndə infarkt və insult riskini artıra bilən digər problemli dəyişikliklər yarada bilər. Bu ilin əvvəlində “New England Journal of Medicine” jurnalında dərc olunan kiçik bir araşdırma göstərib ki, arteriyalarında plastik izləri olan xəstələrin infarkt və insultdan ölüm riski daha yüksəkdir.
