Doğuşdan sonrakı ilk bir neçə gün körpənin rahatlığı və yaranın erkən sağalma qabiliyyəti baxımından sünnət üçün ən ideal günlərdir. İlk bir neçə gündə həyata keçirilə bilməzsə, ilk ayın sonuna qədər lokal anesteziya ilə yeni doğulmuş körpəyə sünnət edilə bilər. Lakin bu müddət keçibsə, 4-18 aylıq dövrdə və ya 4, 5-5 yaşdan sonra etməkdə fayda var. Bununla yanaşı, bəzi mütəxəssislər iki yaşından sonraya qalan sünnətlərin 6 yaşından sonra edilməsini tövsiyə edir.
Bəs, sünnət üçün ən uyğun vaxt nə zamandır?
SİA mövzu ilə bağlı araşdırma aparıb.
İlk olaraq qeyd edək ki, yeni doğulan körpənin sünnəti mütləq mütəxəssis həkim tərəfindən edilməlidir. Sünnət əsl cərrahi əməliyyatdır və mümkünsə əməliyyat otağı şəraitində aparılmalıdır. Bu məsələ gözardı edilməməlidir. Çünki uyğun olmayan şəraitdə və ya uyğun olmayan avadanlıqla sünnət həyata keçirildikdə infeksiya kimi problemlər yarana bilər.
Yeni doğulan dövrdən kənar körpələrdə və uşaqlarda sünnət ümumi anesteziya altında və əməliyyat otağı şəraitində edilməli olan cərrahi əməliyyatdır. Bunun səbəbi bu metodun minimal psixoloji təsirə malik olması və eyni zamanda, yaxşı ağrı nəzarətinin təmin edilməsidir.
Təxminən 15-20 dəqiqə davam edən əməliyyatdan sonra ümumi anesteziya altında edilən sünnət əməliyyatları üçün uşaq orta hesabla 3 saat, lokal anesteziya ilə edilən yeni doğulan sünnətlər üçün isə 1 saat sonra evinə göndərilə bilər.
Sünnətin faydaları
Araşdırmalara görə, dünyada bəzi dini icmalar tərəfindən sünnətə istəyə bağlı prosedur kimi üstünlük verilsə də, zaman-zaman sünnət lehinə çıxan elmi nəşrlər digər dinlərə mənsub olan icmalar arasında sünnət olunanların sayının artmasına səbəb olur. Lakin etiraf etmək lazımdır ki, bunu dünyanın yarıdan çoxu həyata keçirmir.
Sünnətin faydalı olduğu düşünülən məsələləri belə ümumiləşdirə bilərik.
Sidik yollarının iltihabı
İlk 6 ayın sonunda sünnət edilmiş və sünnətsiz körpələr arasında aparılan araşdırmalar sünnətli körpələrdə bu riskin daha az olduğunu göstərib.
Gigiyenik üstünlük
Qapalı sünnət dərisi mikroorqanizmlərin yerləşməsi üçün uyğun bir mühitə çevrilir. Çünki açıq penis ucunu təmizləmək daha asandır.
Penis xərçəngi
Müxtəlif nəşrlərdə sünnət edilənlərin sünnət olunmayanlara nisbətən penis xərçənginə tutulma ehtimalının daha az olduğunu təsdiqləyən nəticələr bildirilmişdir. Bunun açıq penis ucundakı zədənin asanlıqla tanınması və gigiyenik üstünlüyü ilə əlaqədar olduğu da şərh edilir.
Uşaqlıq boynu xərçəngi
Nəticələr sünnət edilmiş kişilərin partnyorlarının da uşaqlıq boynu xərçənginə tutulma ehtimalının daha az olduğunu təsdiqlədiyi bildirilmişdir.
Erkən boşalma
Sünnət edilmiş kişilərdə erkən boşalma probleminin daha az rast gəlinməsinin səbəbinin açıq penis ucunun alt paltarı ilə daimi təmasda olmasının həddindən artıq həssaslığı getdikcə azaltması olduğu iddia edilir.
Sünnət necə edilir?
1. Sünnət dərisi yaşa uyğun iki metal lövhə arasında sıxılır və xarici hissəsi kəsilir. Qanamazdır və tez-tez yeni doğulmuş körpələrin sünnətinə üstünlük verilir.
2. Lazer üsulu
Bu, sünnət dərisinin elektrik alətlər ilə kəsilməsidir. Tövsiyə edilmir, çünki bacarıqsız əllərdə təhlükəli ola və qalıcı zədələrə səbəb ola bilər.
3. Cərrahi üsul
Klassik olaraq uclarını cərrahi yolla kəsib tikməklə həyata keçirilir. Bu, Türkiyədə ən çox qəbul edilən üsuldur.
Sünnətə hazırlanma yaşı
Mübahisəli məsələ olsa da, ümumi qəbul edilən fikir ondan ibarətdir ki, bunu iki yaşından əvvəl və ya altı yaşından sonra etmək lazımdır. Bu yaşlar arasında olan uşaqların xüsusilə psixoloji cəhətdən mənfi təsirləndiyi və bunun valideynlərinin onlara verdiyi bir cəza olduğunu düşündükləri irəli sürülür.
Sünnət necə və harada edilməlidir?
Cərrahi əməliyyatı xəstəxana şəraitində və ya hətta əməliyyat otağında həyata keçirmək ən yaxşı seçim olardı. Hazırda bir çox səhiyyə ocaqlarında sünnət yerli və ümumi anesteziya altında həyata keçirilir.
Sünnət müalicə prosesi
Yeni doğulan dövrdə sünnət haqqında fərqli fikirlər olsa da, körpənin sürətli sağalma xüsusiyyətindən faydalanmaq üçün xüsusilə həyatının ilk iki həftəsində sünnət edilməsini tövsiyə edənlərin sayı getdikcə artır.
Tətbiq edilən ağrı kəsici üsullar (penis bloku və ya kaudal blok kimi) sayəsində qısa müddətli (15-20 dəqiqə) və sona doğru səthiləşən anesteziya tətbiq edilir. Ümumi anesteziya həm uşağı psixoloji cəhətdən qoruyacaq, həm də sağalma müddətini qısaldacaq.
Sünnət əməliyyatından sonra sağalma prosesi uşağın nə vaxt sünnət edildiyinə görə dəyişir.
Lokal anesteziyada hansı şəraitdə və yaşından asılı olmayaraq, uşaq cinsiyyət orqanına vurulacaq iynə ilə əlaqədar böyük qorxu və çaxnaşma yaşayır. Bu anlar uşaq tərəfindən bütün həyatı boyu qorxu ilə xatırlanır.
Fəsadlar və zərərlər
Sünnət zamanı çox və ya çox az dəri buraxma, pis çapıq toxuması qalma, qanaxma, deformasiyalar, sidik yollarının zədələnməsi, infeksiya kimi qalıcı əlilliklər qarşılaşa biləcək problemlər arasındadır.
Uşaq necə hazırlaşmalıdır?
Sünnət olunma qərarı anlayacaq yaşda olan uşaqlarla birlikdə verilməlidir. Mövzu, ətrafdan və dostlardan bu mövzuda yanlış məlumatlandırılmadan, uşağın anlaya biləcəyi sadə şəkildə izah edilməlidir.
Uşaq əməliyyatdan əvvəl müvafiq həkim tərəfindən müayinə olunmalıdır. Bu sayədə əməliyyat zamanı qarşılaşa biləcək sürprizlərdən (anadangəlmə sünnət-hipospadiya kimi) qarşısı alınacaq və lazımi qan analizləri istəniləcək, uşaq və ailə əməliyyatla bağlı təfərrüatları birinci əldən öyrənmək imkanı əldə edəcək.
Xəbərdarlıqlar
Xalq arasında anadangəlmə sünnət və ya peyğəmbər sünnəti olaraq bilinən hipospadias varlığında sünnət əsla edilməməlidir. Çünki bu xəstələrdə sidik dəliyi olması lazım olan yerdə deyil. Bu vəziyyət əməliyyatla düzəldilməlidir. Cərrahi əməliyyatlarda sünnət dərisindən istifadə olunur.
Əgər ailədə qan xəstəliyi və ya qanaxma xəstəliyi varsa, uşağın heç bir şikayəti olmasa belə, həkimə müraciət etmədən sünnət edilməməlidir.
Yıxılma və ya diş çəkildikdən sonra uzun müddət qanaxma olan, iynə və ya zərbədən sonra böyük şişlik və göyərmələr olan, zaman zaman spontan diş əti və ya burun qanaması olan uşaqlar qan analizləri aparıldıqdan sonra sünnət edilməlidir.
Ailədəki xroniki xəstəliklər, əvvəlki əhəmiyyətli xəstəliklər və əməliyyatlar da müdaxiləni həyata keçirəcək həkim tərəfindən bilinməlidir. Problemi olan xəstələrdə sünnətdən əvvəl lazımi tədbirlər görülərək təhlükəli vəziyyətlərin qarşısı alına bilər.
Qeyd etmək lazımdır ki, hər bir cərrahi əməliyyat fiziki travmadır və fiziki travmaların da psixoloji əks-sədaları olacağı aydındır. Sünnət prosedurunu həyata keçirərkən tibb mənfi fiziki və psixoloji təsirləri minimuma endirməyi hədəfləyir. Tibbi zərurəti bir kənara qoysaq, ölkəmizdə adət-ənənə və dini zərurət olaraq həyata keçirilən sünnət mərasiminin uşağa ən uyğun vaxtda və ən az zərərlə icra olunması məqsədi doğru yanaşmadır. Sünnətin dini ayin, yoxsa mövhumat olması ilə bağlı mübahisələr tibb sahəsindən kənardadır. Min illərdir davam edən bir ənənə və ya dini tələb olduğu üçün həkimlər onu ən doğru şəkildə və uşaq üçün ən az travma ilə həll etməyi hədəfləməlidirlər.
Psixoloji nöqteyi-nəzərdən "Sünnət travması" anlayışının tətbiqi Ziqmund Freydin Kastrasiya Qorxu Teoreminə əsaslanır. Bu teorem belə bir nəticəyə əsaslanır ki, 2-6 yaş arası uşaqların cinsi şəxsiyyətini qazandıqları dövrdür və buna Fallik Dövr deyilir, sünnətlə penisinin kəsilməsi qorxusu (kastrasiya dedikdə onun kəsilməsi nəzərdə tutulur. cinsiyyət orqanının kökündən çıxarılması) uşaqda travmaya səbəb olacaq..
Sünnət üçün yaxşı motivasiya olan uşaqlarda qorxu azdır. Buna baxmayaraq araşdırmalar göstərir ki, "sünnət qorxusu" 2-6 yaş arasında olanlardan fərqli olaraq, xüsusilə yaşı çox olan və 6 yaşdan yuxarı uşaqlarda daha çox müşahidə olunur. Çox vaxt sünnət qorxusunun səbəbi sünnət zamanı "iynə qorxusu" və ya "ağrı hiss etmə narahatlığı", yəni penisin ağrıyacağı narahatlığıdır.
Türk mütəxəssislərin şəxsi müşahidələridir ki, artıq çəkili və kök uşaqlarda da sünnətdən əvvəl daha çox qorxu var.
Ayşən Vəli
