Özbəkistan və Azərbaycan arasında tarixi köklərə və ortaq mədəniyyətə əsaslanan münasibətlər son illərdə sürətli inkişaf mərhələsinə qədəm qoyub. İki ölkə arasında münasibətlər siyasi, iqtisadi və mədəni sahələrdə dərinləşərək yeni zirvələrə çatıb. Bu məqalədə Azərbaycan və Özbəkistan münasibətlərinin tarixi inkişafı, cari vəziyyəti və gələcək perspektivləri haqqında fikir mübadiləsi aparılır.
Tarixi Kökələr və Ortaq Mədəniyyət
Azərbaycan və Özbəkistanın tarixi cəhətdən ortaq türk köklərinə malik olması iki xalq arasındakı münasibətlərin əsasını təşkil edir. Hər iki xalqın ortaq mənəvi və mədəni dəyərləri, dil və adət-ənənələri əsrlər boyu münasibətlərin möhkəmlənməsinə şərait yaratmışdır.
Əmir Teymur tərəfindən yaradılan imperiya, Azərbaycan və Özbəkistan arasındakı tarixi əlaqələrin möhkəmlənməsində mühüm rol oynamışdır. Onun dövründə formalaşan mədəni və siyasi əlaqələr bu gün də hər iki dövlətin ortaq mədəniyyətinin əsasını təşkil edir. Teymur dövründə Şərq memarlığı, ədəbiyyatı və elmi inkişaf etmişdir ki, bu da hər iki xalqın tarixində dərin iz buraxmışdır.
Bu gün də Azərbaycan və Özbəkistan Əmir Teymurun irsini öz mədəniyyət və tarixlərinin bir parçası kimi qoruyub saxlayır. Onun yaratdığı imperiyanın təsiri altında formalaşan ortaq dəyərlər, iki dövlət arasındakı möhkəm əlaqələrin əsasını təşkil edir.
Azərbaycan və Özbəkistan, Böyük İpək Yolu boyunca yerləşərək, tarix boyu ticarət və mədəni mübadilə üçün mühüm rol oynamışdır. Sovet İttifaqı dövründə isə iki dövlət arasındakı münasibətlər daha da möhkəmlənmiş, mədəni və iqtisadi əlaqələr davam etmişdir. Sovet İttifaqının dağılmasından və müstəqillik əldə edilməsindən sonra Azərbaycan və Özbəkistan qarşılıqlı münasibətləri yeni mərhələdə inkişaf etdirməyə başladılar.
Siyasi və Diplomatik Əlaqələr
Müstəqillikdən sonra Azərbaycan və Özbəkistan arasında diplomatik əlaqələr rəsmi olaraq 1995-ci ildə quruldu. O vaxtdan bəri iki ölkə arasında yüksək səviyyəli rəsmi səfərlər, danışıqlar və əməkdaşlıq sazişləri imzalanmışdır.
Hər iki dövlət beynəlxalq arenada bir-birini dəstəkləyərək, əməkdaşlığı genişləndirmək məqsədilə müxtəlif beynəlxalq təşkilatlarda, o cümlədən BMT, İslam Əməkdaşlıq Təşkilatı və Türk Dövlətləri Təşkilatında yaxından əməkdaşlıq edir.
İqtisadi Əlaqələr
İqtisadi sahədə də Azərbaycan və Özbəkistan arasındakı əlaqələr durmadan inkişaf etməkdədir. İki ölkə arasındakı ticarət dövriyyəsi artmaqda, qarşılıqlı sərmayələr qoyuluşu üçün müxtəlif sahələrdə yeni imkanlar yaradılmaqdadır. Azərbaycan və Özbəkistan energetika, kənd təsərrüfatı, nəqliyyat və logistika sahələrində əməkdaşlığı genişləndirməkdədir.
Xüsusilə, Azərbaycanın tranzit potensialı və Özbəkistanın Mərkəzi Asiyadakı strateji mövqeyi regional layihələrin həyata keçirilməsində mühüm əhəmiyyətə malikdir. Bu layihələr iki dövlətin iqtisadiyyatlarını gücləndirərək, qarşılıqlı münasibətlərin möhkəmlənməsinə töhfə verəcəkdir.
Mədəni və Humanitar Əlaqələr
Mədəni və humanitar sahədə də Azərbaycan və Özbəkistan arasında yaxından əməkdaşlıq mövcuddur. Hər iki ölkə xalqları arasında mədəniyyət, ədəbiyyat, incəsənət və təhsil sahələrində qarşılıqlı mübadilələr güclənməkdədir. Müxtəlif festival və tədbirlər, birgə mədəni layihələr, eləcə də elm və təhsil sahəsindəki qarşılıqlı mübadilələr iki xalq arasında dostluğun möhkəmlənməsinə xidmət edir.
Gələcək Perspektivlər
Azərbaycan-Özbəkistan münasibətlərinin gələcəkdə daha da inkişaf edəcəyi gözlənilir. İki dövlətin liderləri və xalqları arasındakı möhkəm dostluq və əməkdaşlıq əlaqələri, gələcəkdə qarşılıqlı maraqlara əsaslanan yeni layihələrin həyata keçirilməsinə zəmin yaradacaqdır.
Bundan başqa, Türk Dövlətləri Təşkilatı çərçivəsində daha geniş əməkdaşlıq imkanları, iki dövlətin regionda və beynəlxalq arenada nüfuzunu artırmağa yönəlmiş strateji məqsədlərə nail olmaq üçün əlavə motivasiya təmin edəcəkdir.
Heydər Əliyev, Azərbaycan-Özbəkistan münasibətlərinə xüsusi diqqət yetirərək, bu münasibətləri strateji əməkdaşlıq səviyyəsinə qaldırmağa çalışmışdır. Onun siyasəti hər iki dövlətin ümumi maraqlarını və mədəniyyətini nəzərə alaraq, əməkdaşlığı genişləndirməyə yönəlmişdir. Müstəqillikdən sonra hər iki dövlət eyni iqtisadi və siyasi çağırışlarla üzləşmişdir və Heydər Əliyevin rəhbərliyi altında Azərbaycan, Özbəkistanla bu problemlərin həllində birgə əməkdaşlıq etmişdir.
2024-cü il avqustun 23-də Daşkənddə Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev və Özbəkistan Prezidenti Şövkət Mirziyayevin iştirakı ilə Azərbaycan-Özbəkistan sənədlərinin imzalanma mərasimi keçirilmişdir.
İki dövlət başçıları "Azərbaycan Respublikası ilə Özbəkistan Respublikası arasında müttəfiqlik münasibətləri haqqında Saziş"i imzalamışlar.
Həmçinin, Azərbaycan və Özbəkistan arasında bir sıra sahələr üzrə əməkdaşlıq sənədləri, o cümlədən “Azərbaycan Respublikası Hökuməti ilə Özbəkistan Respublikası Hökuməti arasında Özbəkistan Respublikası ərazisində müvəqqəti işləyən Azərbaycan Respublikası vətəndaşlarının və Azərbaycan Respublikası ərazisində müvəqqəti işləyən Özbəkistan Respublikası vətəndaşlarının əmək fəaliyyəti və hüquqlarının qorunması haqqında Saziş” imzalanmışdır.
Bu, əslində, tarixi bir məqamdır. Müttəfiqlik Sazişi iki dövlətin imzalaya biləcəyi ən yüksək beynəlxalq sənəddir!
