Bir kitab oxumuşdum keçən qış.
Uzun müddət təsirindən çıxa bilmədim.
Əsərin bir bölümündə Berlin Filarmoniya Orkestrinin son konsertindən bəhs edir Benjamin Labatut. İngilis və sovet aviasiyası Berlini yerlə yeksan edirdi o günlərdə.
II Dünya savaşının bitməsinə 26 gün qalıb.
Konserti n təşkilatçısı Hitlerin protejelərindən Reyxin Hərbi Sənaye naziri Albert Şpeerdir.
Proqramı da Şpeerin özü tərtib edir.
Nasional-sosialistlər dar macalda nə demək istəyirlər bu vida konserti ilə?
Anlamaq üçün Şpeerin tutduğu proqrama baxdım.
Gözlərimə inanmadım:
1. Rihard Vaqner, “Tanrıların Qürubu” operası (finalı) və Brungildanın ariyası;
2. Anton Brukner, 4-cü simfoniya (La Romantica);
3. Lüdviq van Bethoven, violino üçün re major konserti.
Nasional-sosialistlər tarix səhnəsindən təntənə ilə getmək istəyiblər deyə düşündüm. Vaqnerlə başlayıb Bethovenlə bitirərək, kədərli şahlanışdan oynaq majora keçərək. Dəhşət proqram idi, bir klassik musiqi bilicisi və mesenatı Şpeerin zövqünə söz ola bilməz. Anlam verə bilməyə çətinlik çəkdim.
Uzun illərin dostu, xalq artisti, professor Zəhra Quliyevaya zəng elədim. O da mənim kimi təəccüblənsə də daha çox proqramın sonuncu bölümü haqda düşündü. Məgərsə aspirant ikən gənc Zəhra Bethovenin re major konsertini ifa edib.
Fürsət bilib dedim ki, məqaləmdə skripka yerinə “kaman” deyil, “violino” yazacam. Gülərək, zatən Üzeyir Bəy Hacıbəyli də “Müsiqi Lüğəti” kitabında “skripka”nı “violino” kimi tərcümə edib dedi və əlavə etdi: “Mənim 2011-də çıxmış kitabım da “Violino sənətinin tarixi” adlanır”.
Zəhra xanım virtuoz ifaçı olmaqla bərabər həm də gözəl pedaqoqdur, çox sayıda istedadlı tələbəsi var, özü bir məktəbdir artıq. Ancaq kitabı çoxdan satılıb nadir ekzemplyara çevrilib. Bizim bu telefon danışığımız yanvar ayında olmuşdu. Və budur, 9 ay sonra bu dəyərli kitabının 2-ci nəşri çıxdı nəşriyyatdan. Əslində ona təkrar nəşr demək doğru olmaz, çünki müəllif əsəri yeni materiallarla zənginləşdirib.
Heç şübhəsiz ki, “Violino sənətinin tarixi (Yaradılışdan XX əsrə qədər)” musiqi tarixi və nəzəriyyəsi, musiqi fəlsəfəsi və etnoqrafiyası, ümimilikdə musiqişünaslıq elmi üçün önəmli bir töhvədir. Kitabın Ana dilimizdə olması isə indiki dövrdə daha böyük bir əhəmiyyət və anlam kəsb etməkdədir. Bizdə səhv bir fikir formalaşdırılıb ki, “klassik musiqinin dili” rus dilidir və o dildəki ədəbiyyat da ancaq rus dilində olmalıdır. Azərbaycan türkcəsində isə yalnız aşıq sənəti və muğamdan danışmaq olar.
Zəhra Quliyevə kitabı ilə bu sterotipi yıxdı. Eynilə Dövlət Televiziyasında 7 il fasiləsiz (1983-1990) hazırladığı “Zəriflik” adlı müəllif proqramının tabuları yıxdığı kimi.
İddia edirəm ki, Zəhra xanım Ana dilinə hakimiyyəti ilə bütün müasir musiqiçilərin çoxundan öndə gəlir. Onun qurduğu cümlələr, kağıza tökdüyü mətnlər, bəlağətli danışığı, zəngin söz dağarcığı sadəcə musiqiçilər üçün deyil, bütün aydın və işıqlı insanlar üçün bir örnəkdir.
Təbrik edirəm, əziz və bənzərsiz Zəhra xanım.
Uğurların bol olsun…
