Bəzən sadəcə qorxu kimi düşündüyümüz hisslər əslində milyonlarla insanın həyatına təsir edən güclü fobiyalara çevrilə bilər. Statistikaya görə, dünya əhalisinin təxminən 10-12%-i ömürlərinin müəyyən bir dövründə fobiyalarla mübarizə aparır. Bu fobiyalar fərqli səbəblərdən yaranır: uşaq vaxtı baş verən travmatik hadisələr, mədəniyyət və hətta genetik faktorlar insanın qorxularına təsir göstərə bilər. Maraqlıdır ki, bir çox fobiya həm fiziki reaksiyalara, həm də psixoloji çətinliklərə yol açaraq insanların sosial həyatlarını məhdudlaşdırır. Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatının məlumatına görə, ən çox rast gəlinən fobiyalardan bir neçəsi həyatın müxtəlif sahələrinə təsir edir və bəzi hallarda hətta müalicə tələb edir.
2016-cı ildə aparılan bir araşdırmada müəyyən edilib ki, ABŞ əhalisinin təxminən 7%-i həyatlarında ən az bir dəfə ciddi fobiya ilə qarşılaşıb. İngiltərədə isə bu göstərici təxminən 8-10% arasındadır. Gəlin, insanların ən çox rast gəldiyi bu fobiyalara və onların həyatlarına necə təsir etdiyinə daha dərindən nəzər salaq.
Araxnofobiya – Hörümçək qorxusu
Araxnofobiya dünyanın ən yayılmış fobiyalarından biridir və insanların böyük bir hissəsi bu qorxunu yaşayır. Araxnofobiyalılar üçün hörümçəyin sadəcə görüntüsü belə dərin narahatlıq və hətta panikaya səbəb ola bilir. Bu qorxu təkcə hörümçəyin təhlükəli olmasından deyil, eyni zamanda onun qeyri-adi görünüşündən və qəfil hərəkətlərindən qaynaqlanır. Araxnofobiya, xüsusilə kənd yerlərində yaşayan insanlarda daha güclü ola bilər, çünki onlar hörümçəklərlə tez-tez qarşılaşa bilərlər. Müalicə kimi mərhələli məruz qalma terapiyası (hörümçəklərin şəkillərinə baxmaq, daha sonra canlı görmək) istifadə olunur.
Ofidiofobiya – İlanlardan qorxmaq
İlanlar haqqında yaranan qorxu, yəni ofidiofobiya, çox qədim zamanlardan bəri insanların təhlükədən qaçma instinkti ilə əlaqələndirilir. İlanların bir çoxu zəhərli və təhlükəli olsa da, bəzi insanlar hər hansı bir ilanla qarşılaşmaq qorxusunu keçirir. Ofidiofobiya ilanlarla əlaqəli film və ya şəkilləri görəndə belə ortaya çıxa bilər. Qorxunu yüngülləşdirmək üçün tədricən məruz qalma üsulu və ya kognitiv davranış terapiyasından istifadə olunur.
Akrofobiya – Yüksəklikdən qorxu
Akrofobiya, yüksək yerlərdə olmaqdan qorxu olaraq bilinən çox güclü fobiyadır. Bu fobiya yalnız yüksəkliklərdə olanda yox, hətta yüksək yerləri düşünəndə belə özünü göstərə bilir. Akrofobiyası olan insanlar üçün binaların damında olmaq, hündür körpüdən keçmək və ya yüksək mənzərəli yerlərdə dayanmaq dəhşət yarada bilər. Bu fobiya insanların sosial həyatını məhdudlaşdıra bilir, çünki bəzi insanlar hündür yerlərdən uzaq durmaq üçün sevdikləri fəaliyyətlərdən çəkinirlər. Bu fobiyanın öhdəsindən gəlmək üçün davranış terapiyası və meditasiya kimi üsullar üçün istifadə olunur.
Klaustrofobiya – Qapalı məkanlardan qorxu
Klaustrofobiya insanların dar, kiçik və ya qapalı yerlərdə qalmaqdan qorxu hiss etməsidir. Məsələn, liftdə və ya kiçik otaqlarda olmaq klaustrofobiyalı insanlar üçün dözülməz olur. Klaustrofobiya bəzən uşaqlıq travmalarından qaynaqlana bilir, məsələn, uşaqlıqda kiçik bir otaqda qalmaq məcburiyyətində qalan insanlar sonralar klaustrofobiyalı ola bilərlər. Müalicə olaraq meditasiya, nəfəs məşqləri və ya fərdi psixoterapiya tətbiq olunur.
Niktobobiya – Qaranlıqdan qorxu
Uşaq vaxtı qaranlıqdan qorxmaq çox normaldır, amma bəzi insanlar bu qorxunu böyüdükdə də özləri ilə daşıyırlar. Niktobobiyalı insanlar üçün qaranlıq, təhlükəli və bilinməyən qorxuların simvoluna çevrilir. Qaranlıqda özlərini tərk edilmiş, təhlükədə və müdafiəsiz hiss edirlər. Bu fobiya onlara yuxu pozğunluğu yarada bilər, çünki qaranlıqda rahat hiss etmədikləri üçün yata bilmirlər. Bu qorxunu aradan qaldırmaq üçün mərhələli məruz qalma və zehni rahatlama üsulları məsləhət görülür.
Aerofobiya – Uçmaqdan qorxu
Aerofobiya, təyyarədə uçmaqdan qorxu deməkdir və bu fobiya səyahət etməyi çətinləşdirə bilər. Aerofobiyalı insanlar üçün uçuş zamanı hər bir sarsıntı və ya hərəkət böyük narahatlıq doğurur, bu da onların təyyarədə uçmaqdan çəkinməsinə səbəb olur. Onlar bu qorxunu nəzarətdə saxlamaq üçün həyəcanlandırıcı dərmanlardan və ya terapiya üsullarından istifadə edə bilərlər. Bəzi hava yolları şirkətləri də sərnişinlər üçün xüsusi rahatlama kursları təklif edir.
Tripofobiya – Kiçik dəliklərdən qorxu
Tripofobiya, insanların kiçik dəliklər və ya boşluqlardan qorxması kimi bilinən bir fobiyadır. Məsələn, bal pətəyi, lotus çiçəkləri və hətta dəri toxumalarındakı dəliklər tripofobiyalılar üçün narahatlıq və hətta iyrənmə hissi yarada bilər. Bu fobiyanın səbəbi tam bilinməsə də, bəziləri bunun beyin üçün narahatedici görüntü olduğuna inanırlar. Terapiya və tədrici məruz qalma üsulları bu fobiyanı azaltmağa kömək edə bilər.
Sosial fobiya – Sosial situasiyalardan qorxu
Sosial fobiya, insanların ictimai yerlərdə və ya başqalarının yanında özlərini narahat hiss etməsi ilə əlaqəlidir. Sosial fobiyalı insanlar üçün başqaları ilə ünsiyyət qurmaq, çıxış etmək və ya hər hansı sosial vəziyyətdə olmaq böyük bir qorxu yarada bilər. Onlar hər hansı bir səhv etməmək üçün sosial tədbirlərdən qaçırlar və bu, onların karyerasına, şəxsi və sosial həyatlarına təsir edə bilir. Sosial fobiyanın müalicəsində psixoterapiya, dərman vasitələri və bəzən tədrici məruz qalma üsulları istifadə olunur.
Mizofobiya – Mikroblardan və çirklənmədən qorxu
Mikroblardan qorxu, mizofobiya, insanların təmizliyi həddindən artıq dərəcədə ciddiyə almasına səbəb olur. Bu insanlar əllərini tez-tez yuyur, dezinfeksiya edir və çirkli yerlərdən çəkinirlər. Onlar hətta başqaları ilə əl sıxmaqdan belə çəkinir, çünki infeksiyadan qorxurlar. Mizofobiya insanların gündəlik həyatında müəyyən çətinliklər yaradır və bəzi hallarda obsessiv-kompulsiv pozğunluğa çevrilə bilir. Terapiya və xüsusi dərmanlarla bu fobiya nəzarətdə saxlanıla bilər.
Tanatofobiya – Ölüm qorxusu
Tanatofobiya, ölüm qorxusu kimi bilinən fobiyadır. Bu fobiya insanların həyatın müvəqqəti olduğunu düşündükləri üçün narahatlıq keçirməsinə səbəb olur. Onlar ölümlə bağlı düşüncələrdən uzaq durmağa çalışsalar da, bu mövzu haqqında düşünməkdən qaça bilmirlər. Tanatofobiya dərin fəlsəfi və mənəvi suallar doğurur və insanların həyat və ölüm mövzusunda balanslı düşünməsini çətinləşdirir. Psixoloji dəstək və meditasiya bu fobiyanı idarə etmək üçün təsirli üsullardandır.
Bu fobiyaların hər biri fərqli səbəblərə və mənşəyə sahib olsa da, müalicəsi mümkündür və insanların həyatda özlərini daha rahat hiss etmələrinə kömək edə bilər. Terapiya, meditasiya, nəfəs məşqləri və psixoloji dəstək bu fobiyaları aradan qaldırmaq üçün olduqca effektivdir.
EDnews
