Haaqadakı Beynəlxalq Cinayət Məhkəməsinin İsrailin baş naziri Benyamin Netanyahu, keçmiş müdafiə naziri Yoav Qalant və HƏMAS-ın hərbi qanadının rəhbəri Məhəmməd Deyfin həbsinə order verməsi tarixdə analoqu olmayan bir hadisədir.
Musavat.com bildirir ki, bu qərar yalnız hüquqi presedent deyil, eyni zamanda siyasi və hərbi baxımdan beynəlxalq münasibətlər tarixinə dərin iz sala biləcək bir dönüş nöqtəsidir.
Netanyahu və Qalantın bir dövlətin liderləri kimi beynəlxalq hüquq qarşısında ittiham olunması İsrail üçün böyük bir siyasi və diplomatik problemdir. İsrailin özünü demokratik dəyərlərə söykənən bir dövlət kimi təqdim etdiyi halda, liderlərinin savaş cinayətlərində ittiham edilməsi Qərb dünyasında və İsrail cəmiyyətində ciddi rezonansa səbəb ola bilər. Netanyahu üçün bu yalnız şəxsi nüfuzuna deyil, həm də İsrailin beynəlxalq imicinə ağır zərbədir.
Məhəmməd Deyfin həbsi üçün order verilməsi isə HƏMAS-ın radikal qruplaşma olaraq beynəlxalq hüquq səhnəsində açıq şəkildə mühakimə olunduğu bir dövrün başlanğıcıdır. HƏMAS-ın Qəzza sektorundakı hərəkətləri beynəlxalq ictimaiyyət tərəfindən uzun müddətdir mübahisəli şəkildə qiymətləndirilsə də, liderlərinin savaş cinayətkarı kimi ittiham olunması qruplaşmanın beynəlxalq səviyyədə legitimliyinə daha da kölgə salır.
Haaqadakı qərar təkcə hüquqi və siyasi presedent yaratmır. O, həm də İsrail-Fələstin münaqişəsinin gedişatına təsir göstərə biləcək mühüm bir addımdır. İsrailin hərbi əməliyyatları artıq beynəlxalq hüququn sərhədləri daxilində ciddi nəzarət altındadır. Qərb dövlətlərinin, xüsusilə də ABŞ-ın bu qərara reaksiyası münaqişənin gələcək dinamikasını formalaşdıra bilər. ABŞ-ın Beynəlxalq Cinayət Məhkəməsinin qərarlarını tanımaması İsrailə dəstək mövqeyi kimi qəbul ediləcəkmi, yoxsa Vaşinqton beynəlxalq hüquq normalarına daha neytral yanaşmağa məcbur qalacaqmı? Bu suallar yaxın gələcəkdə regiondakı hadisələrin gedişatına işıq tuta bilər.
Digər tərəfdən, bu qərar Fələstin tərəfinin də daxil olduğu münaqişə tərəflərinə beynəlxalq ictimaiyyətin mesajını açıq şəkildə çatdırır: savaş meydanında olanlar, siyasi mövqelərindən və gücündən asılı olmayaraq, beynəlxalq hüququn sərhədlərini poza bilməz. Haaqadakı hökm insan hüquqları və beynəlxalq hüququn müharibə zonalarında tətbiqi məsələsini yenidən qlobal gündəmə gətirir.
Bu məhkəmə qərarı digər münaqişələrdə də presedent kimi istifadə oluna bilər. Beynəlxalq hüquq tarixində ilk dəfə olaraq bir dövlət liderləri və qeyri-dövlət aktoru eyni kontekstdə ittiham olunur. Bu isə gələcəkdə digər münaqişələrdə də oxşar ittihamların irəli sürülməsi üçün hüquqi zəmin yaradır. Dünyanın müxtəlif regionlarındakı konfliktlərdə iştirak edən liderlər bu qərardan sonra öz hərəkətlərini daha çox ölçüb-biçə bilər.
Haaqadakı hökm savaş meydanlarının təkcə tanklar və tüfənglərlə deyil, həm də hüquq müstəvisində idarə olunduğunu göstərir. Bu, yalnız Qəzza sektorunda deyil, bütün dünyada beynəlxalq hüququn nüfuzunu möhkəmləndirən bir mesajdır. Dünya ictimaiyyəti üçün bu qərar həm ədalət, həm də münaqişələrin həlli yolunda yeni ümidlər gətirir.
Bu tarixi hadisə müharibənin taleyini dəyişə biləcək gücə malikdir. Liderlərin savaş cinayətkarı kimi ittiham edilməsi münaqişənin gələcək mərhələlərində daha humanist yanaşmaların inkişafına səbəb ola bilər. Haaqadakı məhkəmə qərarı, münaqişələrin təkcə silahla deyil, həm də beynəlxalq hüququn gücü ilə həll oluna biləcəyini xatırladan bir çağırışdır. Bu qərarın reallaşması, yalnız hüquq deyil, həm də ədalətin tarixində yeni səhifə açacaq.
Musavat.com
