“Atlas” Araşdırmalar Mərkəzinin rəhbəri, politoloq Elxan Şahinoğlu Teleqraf.com-un suallarını cavablandırıb.
Onunla müsahibəni təqdim edirik.
- Azərbaycan BRİKS-ə üzvlük üçün rəsmən müraciət elədi. Sizcə, bu quruma üzvlük ölkəmizə nə verəcək və xarici siyasətimizdə hansı dəyişikliyə yol açacaq?
- Azərbaycanın xarici və təhlükəsizlik siyasətinə uyğundursa, o təşkilatla əməkdaşlığa üstünlük vermək olar.
Azərbaycan Şanxay Əməkdaşlıq Təşkilatında müşahidəçi statusunda təmsil olunur, səhv eləmirəmsə, ora da üzvlük üçün müraciət edilib. BRİKS bir qədər fərqli təşkilatdır, bu qurumu böyük dövlətlər yaradıblar. Söhbət Rusiya, Çin, Braziliya, Hindistan və Cənubi Afrika Respublikasından (CAR) gedir. Amma son illərdə bir neçə dövlət də qoşulub, onların arasında qonşu İran da var.
Sadaladığım dövlətlərin bir qismi ilə Azərbaycanın tərəfdaşlığı mövcuddur. Məsələn, Rusiya, Çin. Münasibətlərimizdəki suallara baxmayaraq, İran qonşumuzdur. Hətta CAR-la hərbi sənaye kompleksi ilə bağlı müəyyən təmaslarımız olub. Buna görə də, BRİKS-ə maraq anlaşılandır, yetər ki, orada münasibətlər bərabərhüquqlu olsun, yəni bizimlə də hesablaşsınlar. Durum belə olacaqsa, üzvlüyə müsbət yanaşmaq olar.
Nə vaxt qəbul edib-etməyəcəkləri başqa məsələdir. İndi Rusiya ilə Çin çoxqütblü dünya yaratmaq istəyirlər, ABŞ-ı zəiflətməyə çalışırlar. Şanxay Əməkdaşlıq Təşkilatı və BRİKS də bu həmlələrdən biridir. Amma BRİKS-in digər üzvləri Çin və Rusiya ilə əməkdaşlıqları olsa da, ABŞ-la da əməkdaşlıqdan imtina etməyiblər. Məsələn, Hindistan həm Şanxay Əməkdaşlıq Təşkilatının üzvüdür, həm də BRİKS-in, amma Çinlə münasibətlərində xeyli sualları var, aradan gərginlik hökm sürür. Hətta yaxınlarda Dehlidə “Qlobal Cənub” adlı virtual konfrans keçirildi, amma Çini dəvət eləmədilər. Hindistanın ABŞ-la da sıx əməkdaşlığı var. Amerika da Hindistanı özünün strateji tərəfdaşı sayır.
Azərbaycanın da BRİKS-ə üzvlüyü o demək olmayacaq ki, biz Qərb və ya ABŞ-la əməkdaşlıqdan üz döndəririk. Belə deyil. Bizim Amerika ilə təhlükəsizlik və enerji sahələrində əməkdaşlığımız davam edir. Avropa Birliyi də əsas ticarət tərəfdaşlarımızdan biridir.
- Rusiya Prezidenti Vladimir Putinin Bakıya səfərindən sonra Azərbaycanın Avrasiya İqtisadi Birliyinə üzvlüyü də gündəmə gətirilib. Rusiyanın media qurumları və analitikləri bu məsələnin də Moskva və Bakı arasında müzakirə olunduğunu iddia edirlər. Bu yöndə hansı gəlişmə ola bilər?
- Bu da diqqətlə araşdırılmalıdır. Torpaqlarımız işğalda olanda mən Azərbaycanın bu təşkilata üzvlüyünün əleyhinə idim. Amma indi ərazi bütövlüyümüzü, Qarabağ və Şərqi Zəngəzurda suverenliyimizi bərpa etmişik. Avrasiya İqtisadi Birliyi də adından da məlum olduğu kimi, iqtisadi qurumdur. Yəni bu məsələyə baxıla bilər – müşahidəçi kimi və ya başqa formada.
Amma Avrasiya İqtisadi Birliyi olmadan da bizim Rusiya ilə ticari-iqtisadi əlaqələrimiz genişlənir, bunu Bakıda Putin də təsdiqlədi. Təşkilata üzv olan Mərkəzi Asiya ölkələri ilə də sıx əlaqələrimiz var.
Azərbaycanın Avrasiya İqtisadi Birliyinə üzvlüyü üçün Ermənistanla sülh müqaviləsi olmalıdır. İndiki durumda Azərbaycan üzvlük üçün müraciət eləsə, Ermənistan təşkilatın üzvü kimi buna mane olmağa çalışardı. Yəni bunun üçün Ermənistanla Azərbaycan arasındakı məsələlər həll edilməlidir. Amma mən hesab etmirəm ki, indiki dövrdə Azərbaycanın Avrasiya İqtisadi Birliyinə üzvlüyü bizim üçün aktualdır.
- Həmçinin Putinin səfərindən sonra Rusiyada Cənubi Qafqazda konfiqurasiya dəyişikliyindən danışmağa başlayıblar. Bir səfərlə belə bir dəyişiklik mümkündürmü?
- Putinin Azərbaycana səfərini çox da şişirtmək lazım deyil. Putinin başı dərddədir, Ukraynada ilişib qalıblar. İki il əvvəl bir həftəyə Kiyevi götürəcəklərini deyirdilər, amma heç Donbasın inzibati sərhədlərinə çıxa bilmirlər. Rusiya çaşqın vəziyyətdədir. Biz bu məsələlərdə diqqətli olmalıyıq.
Əlbəttə, Rusiya ilə tərəfdaşlıq münasibətləri davam etdirək, Şimal-Cənub nəqliyyat dəhlizində iştirak edək, amma bilməliyik ki, Moskvanın başı dərddədir. Rusiyanın bu gün Azərbaycana ehtiyacı var, nəinki Azərbaycanın Rusiyaya. Putin buna görə Bakıya gəlmişdi. Şimal-Cənub nəqliyyat dəhlizini işə salmaq və Azərbaycana qaz satmaq istəyirlər. Yəni düşünmürəm ki, Rusiya Cənubi Qafqazda möhkəmlənir.
Hazırda Rusiyanın başı Ukraynada qarışıb, Ermənistan da ondan uzaqlaşmağa çalışır. Azərbaycan Rusiya ilə tərəfdaşlığa baxmayaraq, biz Ukraynanın ərazi bütövlüyünü tanıyırıq, ona humanitar yardım göndəririk və Qərblə də əməkdaşlıqdan imtina etmirik.
Rusiya-Azərbaycan münasibətlərinin 200 illik tarixi var. Bu tarixdə qaranlıq səhifələr çoxdur. Rusiya İmperiyası həmişə Azərbaycana təzyiq etməyə çalışıb. “Erməni məsələsi”ni ortaya atan və Ermənistanı yaradan da Rusiya İmperiyasıdır. Erməniləri Qarabağ Xanlığına köçürüb başımızı dərdə soxan da onlardır. Biz bütün bunlardan dərs almışıq. Yenə deyirəm: Rusiya ilə münasibətlərdən imtina etmirik, davam etdiririk, ortaq layihələri reallaşdırmağa çalışırıq, amma biz Rusiyanın müttəfiqi ola bilmərik.
Putinin Bakı səfəri Rusiyanın Cənubi Qafqazda möhkəmlənməsi anlamına gəlmir. Düzdür, Putin Bakıda belə bir cümlə də işlətdi ki, Rusiya tarixən Cənubi Qafqazda olub. Rusiya tarixən bir çox yerlərdə olub, amma indiki vəziyyəti Rusiyaya kiməsə nələrisə diktə etməyə imkan vermir.
