Avropa Komissiyasının sədri Ursula fon der Lyayen BMT-nin İqlimDəyişikliyi üzrə COP29 sammitində iştirak etməyəcək. Frau derLyayen, sən demə, "Brüsseldə baş verən siyasi hadisələr səbəbindənAzərbaycanın paytaxtı Bakıda keçiriləcək COP29 sammitiniburaxacaq". "Orada Avropa İttifaqının qanunvericiləri növbəti beşil ərzində Aİ-nin siyasətinin hazırlanmasına rəhbərlik edəcək yeniAvropa Komissiyasının üzvlərini yoxlayır. "Komissiya keçiddövründədir, buna görə də sədr öz institusional öhdəliklərinədiqqət yetirəcək", - Avropa Komissiyasındakı mənbənin açıqlamasındadeyilir.
Avropa Komissiyasının sədri Ursula fon der Lyayenin bu il Bakıdakeçiriləcək COP29 BMT-nin İqlim Dəyişikliyi Sammitinə qatılmamaqqərarı müxtəlif bəhanələrlə əsaslandırılmağa çalışılsa da, əslində,məsuliyyətdən yayınma cəhdi kimi qiymətləndirilməlidir. Amma bubəhanələr təbii ki, qlobal ictimai rəy qarşısında inandırıcıgörünmür.
Fon der Lyayen COP29-a qatılmaqdan imtina etməklə, Avropaİttifaqının iqlim dəyişikliyi ilə bağlı üzərinə götürdüyüöhdəliklərdən yayınmağa çalışır. Bu, yalnız Avropanın təmsilçisiolaraq onun fərdi mövqeyi deyil, həm də rəhbərlik etdiyi AvropaKomissiyasının qlobal məsuliyyətdən yayınma yolunda atdığı addımıngöstəricisidir. Dünyanın ən böyük çirkləndiricilərindən biri olanAvropa İttifaqı öz öhdəliklərini yerinə yetirmədikcə, dünya üçüngözlənilən nəticələr daha da pisləşəcək.
Avropa İttifaqı sözdə dünya səviyyəsində iqlim dəyişikliyi iləmübarizədə aparıcı rol oynamaq niyyəti ilə çıxış edir, əməldə isəikili standartlar tətbiq olunur. Ursula fon der Lyayenin Bakıyagəlməməsi də, əslində, Aİ-nin belə bir yanaşmasının təzahürüdür.İqlim dəyişikliyinin fəlakətli nəticələri dünyada hiss olunmaqdadırvə beynəlxalq ictimaiyyət Aİ-dən qlobal istiləşmə ilə mübarizədədaha konkret addımlar gözləyir. Amma Aİ rəhbərliyi iqlimməsələsində ciddi addımlar atmaq yerinə, daha çox siyasi vəiqtisadi maraqlarını üstün tutur.
Ursula fon der Lyayenin Bakıda keçiriləcək COP29 sammitinəqatılmamaq qərarı, habelə, Aİ-nin qlobal ictimai rəy qarşısındaetibarlılığını sarsıdır. Aİ-nin bu qərarı qlobal miqyasda etiraz vətənqidlərə səbəb olub. Çünki iqlim dəyişikliyinə qarşı mübarizəümumi planetar məsuliyyət tələb edir. Belə bir məsuliyyəti özüzərinə götürməyə qadir olmayan bir təşkilatın isə, dünyada nüfuzuvə etibarlılığı azalır. Ursula fon der Lyayenin qərarı Aİ-ninnəinki lider rolunu oynamasına, hətta qlobal məsələlərdə etibarlıtərəfdaş olmasına da mane olur.
Aİ-nin məsuliyyətdən yayınması yalnız Ursula fon der Lyayeninqərarı ilə məhdudlaşmır. Dünya iqlim dəyişikliyinə qarşı mübarizəçərçivəsində Aİ-dən yeni iqlim maliyyəsi gözləyir, lakin Aİ buməsuliyyətdən boyun qaçırır. İqlim dəyişikliyinin zərərli təsirləriən çox inkişaf etməkdə olan ölkələrdə özünü göstərir. Avropaİttifaqı qlobal istiləşməyə qarşı maliyyə dəstəyi ayırmaq əvəzinə,beynəlxalq öhdəliklərini yerinə yetirməyərək məsuliyyətdən yayınmayolunu seçir. Bu da Aİ-nin inkişaf etməkdə olan ölkələr qarşısındaetimadını zədələyir.
Aİ rəhbərliyi, beləliklə, dünya qarşısında öz mövqeyini qorumaqməqsədilə "siyasi hadisələr" və "keçid dövrü" kimi arqumentləri önəsürür. Halbuki iqlim dəyişikliyinin fəsadları hər gün daha dagüclənir və artıq bu məsələdə vaxt itkisinə yol verməkyolverilməzdir.
Fon der Lyayenin COP29-a qatılmaqdan imtina etməsi, Avropaİttifaqının məsuliyyətlərdən yayınma taktikası olaraqqiymətləndirilməlidir. Avropa İttifaqı dünya çirkləndiricilərininbaşında durduğu halda, beynəlxalq öhdəliklərindən qaçmaqlabəşəriyyət qarşısında öz cavabdehliyini unutmaqla yanaşı, qlobalmiqyasda etimadını da itirir. Bu yanaşma isə iqlim dəyişikliyininqarşısının alınması yolunda ciddi maneələr yaradır və dünyabirliyini parçalanmış vəziyyətə salır. İqlim dəyişikliyinin aradanqaldırılması üçün dünya dövlətləri arasında əməkdaşlığıngücləndirilməsi vacibdir, lakin Avropa İttifaqı kimi aparıcıoyunçuların məsuliyyətdən qaçması, bu məqsədə çatmaq yolunda böyükproblemlərə yol açır.
Avropa İttifaqı ölkələrinin təbiətə vurduğu zərərlər və onlarınqlobal iqlim dəyişikliyinə səbəb olan fəaliyyətləri son illərdədaha çox diqqət çəkməyə başlayıb. Avropa ölkələrinin sənaye vəistehsalat fəaliyyətləri, nəqliyyat sahəsində yaratdıqları karbonizi, təbiətə zərərli təsirləri və geniş miqyasda emissiya miqdarı,ekoloji problemlərin qlobal miqyasda yayılmasına və iqlimdəyişikliyinin sürətlənməsinə səbəb olan əsas faktorlardır. LakinAvropa Komissiyası və onun rəhbəri Ursula fon der Lyayen tərəfindənverilən vədlərə və açıqlamalara baxmayaraq, reallıqda buproblemlərin həlli üçün hər hansı ciddi addımların atılmadığıgörünür.
... Avropa İttifaqı, xüsusilə Almaniya, Fransa, İtaliya kimiölkələr ilə birlikdə, dünya atmosferini ən çox çirkləndirənbölgələrdən biridir. 2023-cü ilin məlumatlarına görə, Avropaİttifaqı üzv ölkələri təxminən 3 milyard ton karbon dioksid (CO2)emissiyası həyata keçirib ki, bu da dünya səviyyəsində ümumiemissiyanın təxminən 9%-ni təşkil edir. Almaniyanın sənaye sektoru,xüsusən kömür əsaslı elektrik istehsalı, Avropanın ən böyükçirkləndirici mənbələrindən biridir. Bu miqyasda emissiya yalnızyerli ekosistemlərə deyil, həm də qlobal iqlimə mənfi təsirgöstərir.
Ekspertlərin fikrincə, Aİ ölkələrinin təbii qaz və kömürəəsaslanan enerji mənbələrindən asılı olması bu emissiyasəviyyələrinin artmasına səbəb olur. Məsələn, Avropada nəqliyyatsektoru təkbaşına Aİ-də ümumi karbon emissiyalarının təxminən30%-ni təşkil edir. İllərdir yüksək səviyyədə karbon ixrac edən vəekoloji problemləri qlobal miqyasda artıran Avropa ölkələri, bunabaxmayaraq, qəti tədbirlər görmək əvəzinə, məsuliyyətdən yayınmağaçalışırlar.
Avropa Komissiyası və onun rəhbəri Ursula fon der Lyayençoxsaylı ekoloji problemlərlə mübarizə aparmağa vədlər verərəkçıxışlar edir. Halbuki bu məsələlərdə ciddi tədbirlərin görülmədiyimüşahidə olunur. 2021-ci ildə Avropa Komissiyası iqlim dəyişikliyiilə mübarizə məqsədilə “Avropa Yaşıl Sazişi” adlı bir proqram elanetmişdi. Bu sazişin məqsədi, 2050-ci ilə qədər Aİ ölkələrininkarbon neytrallığına nail olmasıdır. Lakin hədəflər konkretaddımlarla dəstəklənmir, bununla yanaşı, Aİ ölkələri karbonemissiyalarını azaltmaq əvəzinə, hələ də sənaye sahəsində yüksəksəviyyəli çirkləndirici fəaliyyətləri davam etdirirlər.
Məsələn, Ursula fon der Lyayen tərəfindən verilən açıqlamalardaAvropa İttifaqının qlobal liderlik rolunda çıxış etdiyi bildirilir.Amma bu çıxışlar konkret tədbirlərin yoxluğunda tənqidolunmaqdadır. Fon der Lyayenin COP29-a qatılmamaq qərarı AvropaKomissiyasının bu qərarı, Aİ-nin faktiki olaraq ekoloji məsələlərəyalnız görüntü naminə yanaşdığını ortaya qoyur.
Avropa İttifaqının iqlim dəyişikliyi ilə mübarizədə hələ dəciddi addımlar atmadığını göstərən statistika və hesabatlarmövcuddur. 2022-ci ildə yayımlanan bir statistikaya görə, Aİölkələrinin ümumi istixana qazları emissiyası əvvəlki illərləmüqayisədə yalnız cüzi dərəcədə azalıb. Bu azalmanın səbəbi,əsasən, sənaye fəaliyyətlərinin azaldığı pandemiya dövründəmüşahidə olunub. Pandemiya sonrası iqtisadiyyatda bərpa tədbirləriçərçivəsində bu emissiyalar yenidən artmağa başlayıb.
Hesabatlara əsasən, 2019-cu ildə Aİ-də hər nəfərə düşən ortaillik karbon emissiyası 8,4 ton olub ki, bu da qlobal ortagöstəricidən əhəmiyyətli dərəcədə yuxarıdır. Avropa İttifaqının özöhdəliklərini yerinə yetirmədiyini göstərən bu statistika, Aİ-ninfaktiki olaraq karbon emissiyalarını azaltmaq əvəzinə, daha çoxiqtisadi və siyasi maraqlarını güddüyünü sübut edir.
Beynəlxalq ekoloji ekspertlərin və analitiklərin fikrincə,Avropa İttifaqının iqlim dəyişikliyi ilə mübarizədə göstərdiyipassivlik, qlobal ekoloji böhranın aradan qaldırılmasında ciddiproblemlərə yol açır. Məsələn, tanınmış iqlim tədqiqatçısıprofessor Qreta Romstedi bildirib ki, Aİ yalnız iqlim dəyişikliyiilə mübarizə ilə bağlı deklarativ bəyanatlar verir, amma praktikitədbirlərdə ciddi gerilik müşahidə olunur. O bildirib ki, “Aİölkələri yüksək emissiya səviyyələrini azaltmadan, sadəcə vədlərləçıxış edir və bu da gedişatı dəyişdirmir”.
Digər ekspert Marko Ferla isə qeyd edir ki, Aİ-nin iqlimdəyişikliyi siyasəti daha çox inkişaf etməkdə olan ölkələrə təzyiqgöstərmək üzərində qurulub, amma öz üzv ölkələrinin fəaliyyətinəciddi nəzarət edilmir. Ferlanın fikrincə, “Aİ daxilində sənayesektoru tərəfindən yüksək karbon emissiyası davam edir, lakin Aİrəhbərliyi bununla bağlı hər hansı effektiv tədbir görmür”.
Avropa İttifaqının iqlim dəyişikliyi ilə mübarizədə konkrettədbirlər görməməsi, dünya miqyasında digər ölkələrə də mənfi təsirgöstərir. İnkişaf etməkdə olan ölkələr qlobal iqlim dəyişikliyi iləmübarizədə daha çox məhdud imkanlara malikdirlər və Aİ-nin liderliketməməsi onları daha da çətin vəziyyətə salır. Aİ-dən gözlənilənmaliyyə yardımları və texnologiya dəstəyi həyata keçirilmədikcə, buölkələrdə ekoloji vəziyyətin yaxşılaşması da çətinləşir.
Aİ rəhbərliyinin bu məsələlərə kifayət qədər əhəmiyyət verməməsivə konkret addımlar atmaması, yalnız Avropa deyil, bütün dünya üçüntəhlükə yaradır. Dünyada iqlim dəyişikliyinin fəsadlarının artdığıbir dövrdə, Aİ rəhbərliyinin məsuliyyətdən qaçması və yalnızgörüntü xatirinə bəyanatlarla çıxış etməsi qlobal ictimai rəydəmənfi qarşılanır.
Avropa İttifaqı ölkələrinin yüksək emissiya səviyyələri, təbiətəvə qlobal iqlimə vurduqları zərərlər, həmçinin, AvropaKomissiyasının və Ursula fon der Lyayenin ekoloji problemlərqarşısında məsuliyyətdən yayınması Aİ-nin qlobal səviyyədəkietimadına ciddi zərbə vurur. Real addımların atılmadığı vədlər,iqlim dəyişikliyi ilə mübarizə üçün dünya üzrə zəruri olantədbirlərin yerinə yetirilməsini gecikdirir. Bu vəziyyət isə,gələcək nəsillər üçün daha ağır ekoloji problemlərin yaranmasınasəbəb olur. Avropa İttifaqı öz öhdəliklərinə sadiq qalıb realtədbirlər görməyincə, qlobal iqlim böhranı daha da dərinləşəcək vəbəşəriyyətin üzləşdiyi təhlükələr daha da artacaq.
